Ковбой малгай
А.Тэлмэн
2012 оны 6-р сарын 11 -нд
Малгайны оройн хонхор, туузны чимэглэлээр нь аль нутгийн ковбой болохыг мэдэж болдог
Адуу сонирхогчдын имижийн нэгээхэн хэсэг яах аргагүй ковбой бүрх малгай байдаг шүү дээ. Америкчууд энэ ковбой малгайг Стетсон гэж нэрлэдэг.Тиймээс энэ удаад уншигч танд Стетсон малгайн тухай танилцуулъя.
Стетсон бол ковбойчуудын хэрэгцээнд тааруулан гарч ирсэн бүрх малгайн хамгийн алдартай брэнд юм. Тэртээ 1865 онд Жон Б.Стетсон нь 100 доллараар байр түрээслэн, 10 доллараар түүхий эд буюу эсгий худалдан аваад бүр малгайн үйлдвэрээ нээснээр энэхүү брэндийн эхийг тавьсан түүхтэй. 10 долларын үнэтэй эхний малгайнуудыг баруун өмнөдийн бүх л мужуудаар тараажээ. Тэр үеийн ковбойчууд, хөлсний ажилчдын долоо хоногийн дундаж цалин нь 15-20 доллар байсан тул боломжийн үнэтэй малгай ч маш сайн зарагдсан гэнэ. Үүний ачаар жилийн дараа гэхэд Стетсон нь Филалдельфи хотын ойролцоо өөрийн үйлдвэрээ барьсан байдаг.
20-р зууны эхэн гэхэд Стетсоны үйлдвэр нь жил болгон хоёр сая ширхэг ковбой малгай үйлдвэрлэдэг болсон байлаа. Үнэндээ ковбой малгай, түүний загвар, оёдлын технологийг Стетсон зохиогоогүй ч элэгдэл даах, ус даах чадварыг эрс сайжруулж, бүр малгайг бөөнөөр үйлдвэрлэн хэрэглэгчдэд хүргэх өргөн сүлжээ бий болгосны хүчинд ковбой малгайг америкчууд хүртэл Стетсон гэж нэрлэх болсон билээ.
Жинхэнэ оргиналь ковбой малгай буюу Стетсоныг нарийн эсгий буюу фетрээр хийдэг. Ковбой бүрх малгай хийдэг гурван төрлийн нарийн эсгий байдаг. Үүнд:
* Минж, молтогчин туулай, булганы үсээр хийсэн ковбой малгай. Ийм малгай хамгийн үнэтэй байдаг бөгөөд “100% fur felt” гэсэн тэмдэглэгээтэй.
* Минж ба бусад амьтны ноос үсний холимогоор хийсэн малгай.
* Ноос. Үүнийг “100% wool felt” гэж тэмдэглэдэг.
Минжний үсээр нарийн эсгий бэлтгэж, түүгээрээ бүрх малгай хийх нь 14-р зуунаас эхтэй ч 17-р зуун гэхэд Европын минжнүүд бараг устаж үгүй болсон болохоор хойд Америк минжний үсний үндсэн нийлүүлэгч, үндсэн үйлдвэрлэгч болжээ. Англичууд үндэснийхээ үйлдвэрлэлээ авч үлдэхийн тулд 1731 онд Америкаас малгай оруулж ирэхийг хориглосон хуулийг гаргаж байсан түүхтэй. 19-р зуунаас уурын машин гарснаар гар аргаар ширхгээр малгай үйлдвэрлэх нь яваандаа үгүй болж, машинаар олноор үйлдвэрлэдэг болсон. Гэвч хуучны технологиор минжний үсээр ковбой малгай хийдэг мастерууд өнөөдөр ч гэсэн үнэтэй хэвээр л байна.
Орчин үеийн ковбой малгайг гол төлөв нарийн эсгий буюу фетр, сүрэл, ширээр хийдэг. Малгайн дотор тулд арьс, эсвэл даавуун тууз бүхий жийрэгийг оёсон байх бөгөөд үүнийг англиар «sweatband» гэж нэрлэдэг. Гадна талд байдаг ороосон туузыг «hatband» гэнэ. Заримдаа бүрх малгайн хүрээний ирмэгийг эмжсэн байдаг бөгөөд үүнийг «brim trimming» гэнэ.
Ковбой малгайны музей Техасийн Уичито Фоллс нэртэй жижигхэн хотод бий
Ковбой малгай нь дурын өнгөтэй байж болох ч гол төлөв цагаан, хар, сүүн, эсвэл хүрэн өнгөтэй байдаг. Орги ковбой малгайн оройн ард талд нь жижигхэн зангилаа байдаг бөгөөд энэ нь малгайнд хэв оруулах гэж мөнгөн усны орцтой хортой бодис хэрэглэснээр амиа алдсан малгайчдыг хүндэтгэн үхлийн аюултай ажил хийдэг байсныг гэрчлэн хэрээслэгдсэн ясыг бэлгэдсэн эд байдаг.
Стетсоны хамгийн анхны загварын ковбой малгай нь "Тал хээрийн эзэн" (A Boss of the Plains) нэртэй байсан бөгөөд хотын амьдралд өмсдөг бөмбөгөр малгайтай адил байжээ. Дөрвөн инчийн өндөр оройтой, хүрээтэй, өргөн бөгөөд хамгийн гол нь ус даах хосгүй чадвартай байсан болохоор заримдаа усны сав, хувин болгон ашигладаг байсан гэдэг.Малгайнуудад хэмжээ буюу манайхны ярьж сурснаар "арзмер" гээч зүйл бараг байсангүй, оройн гаднаас бэхэлсэн туузаар хэмжээг нь тохируулдаг байв.
Анхны ковбой бүрх малгайнууд нь бортого хэлбэртэй, өргөн хүрээтэй, голдоо хонхорхойгүй байжээ. Гэвч яваандаа өмсөх, авахад хялбар болгохын тулд хэрэглэгчид малгайны орой дээр хонхорхой гаргаж, оройг ороосон туузанд араатны соёо, хумс зэргийг хавчуулан гоёх болсон байна. Бүр болоогүй малгайн орой дээр гаргасан хонхор, туузаа чимсэн байдлаар нь ковбойг аль нутгаас ирснийг нь тодорхойлж болдог байжээ.
Ийнхүү цагийн аясыг даган малгайн орой хэсэгт урагш огцом налуугаар гаргасан хонхорхойг “Carlsbad crease”, “Gus crease” гэж нэрлэх болжээ.
Дөрвөн ширхэг тэгш хэмтэй хонхорхой гаргах нь бас л америк маягийн нэгэн онцлог юм. Ийм маяг нь мексик өргөн хүрээтэй бүрх малгай буюу сомбрерогоос гаралтай гэж үздэг. Ийм малгай америкийн морин цэргийн дүрэмт хувцсанд ордог байсан билээ. Өнөөдөр ийм малгайг канадын морь цагдаа, АНУ-ын зарим мужийн цагдаа, армийн зааварлагч нар хэрэглэсэн хэвээр байна. Ийм малгайг залуу Индиана Жонс өмссөн байдаг.
Cav Hat гэгддэг морин цэргийн бүрх малгай нь мөн л өргөн тархсан малгай. Америкийн агаарын нисдэг тэрэгний хүчнийхэн ийм малгай өмсдөг байсан бөгөөд шинээр элссэн хүн малгайнд дүүртэл нь шар айраг хийн ууж жаврыг нь үргээдэг уламжлалтай байжээ.
“Тen gallon” буюу “Арван галлон” гэсэн дизайнтай энэ малгай хэрвээ манайд бол хувин бүрх гэсэн нэр авах байсан биз. Ийм стилтэй ковбой малгай нь 1925 онд анх гарсан
бөгөөд эргүүлж байгаад ус хийхэд нэг галлон буюу 3 литр гаруй усыг алдана гэж айлтгүйгээр дааж чаддаг байжээ.
Ковбой малгайны алдартай үзэсгэлэн байдаг нь Техас мужийн Уичито Фоллс нэртэй жижигхэн хотод байдаг. Музей үүссэн түүх нь ч их сонин. Хүмүүс дэлгүүрт орж ирээд шинэ малгай авах бол хуучнаа өлгөж орхидог ажээ. Ингэснээр малгайн тоо 500 гаруй болоход аяндаа үзэсгэлэн болохоос өөр аргагүй болсон гэж байгаа.
Эцэст нь жинхэнэ ковбой малгай нь ямар ч бороонд норсон хэвээ алддаггүй, ус нэвтрүүлдэггүй болохоор хувингийн оронд дотор нь ус зөөсөн ч болохоор сайн чанартай байдаг юм байна.
Адуу сонирхогчдын имижийн нэгээхэн хэсэг яах аргагүй ковбой бүрх малгай байдаг шүү дээ. Америкчууд энэ ковбой малгайг Стетсон гэж нэрлэдэг.Тиймээс энэ удаад уншигч танд Стетсон малгайн тухай танилцуулъя.
Стетсон бол ковбойчуудын хэрэгцээнд тааруулан гарч ирсэн бүрх малгайн хамгийн алдартай брэнд юм. Тэртээ 1865 онд Жон Б.Стетсон нь 100 доллараар байр түрээслэн, 10 доллараар түүхий эд буюу эсгий худалдан аваад бүр малгайн үйлдвэрээ нээснээр энэхүү брэндийн эхийг тавьсан түүхтэй. 10 долларын үнэтэй эхний малгайнуудыг баруун өмнөдийн бүх л мужуудаар тараажээ. Тэр үеийн ковбойчууд, хөлсний ажилчдын долоо хоногийн дундаж цалин нь 15-20 доллар байсан тул боломжийн үнэтэй малгай ч маш сайн зарагдсан гэнэ. Үүний ачаар жилийн дараа гэхэд Стетсон нь Филалдельфи хотын ойролцоо өөрийн үйлдвэрээ барьсан байдаг.
20-р зууны эхэн гэхэд Стетсоны үйлдвэр нь жил болгон хоёр сая ширхэг ковбой малгай үйлдвэрлэдэг болсон байлаа. Үнэндээ ковбой малгай, түүний загвар, оёдлын технологийг Стетсон зохиогоогүй ч элэгдэл даах, ус даах чадварыг эрс сайжруулж, бүр малгайг бөөнөөр үйлдвэрлэн хэрэглэгчдэд хүргэх өргөн сүлжээ бий болгосны хүчинд ковбой малгайг америкчууд хүртэл Стетсон гэж нэрлэх болсон билээ.
Жинхэнэ оргиналь ковбой малгай буюу Стетсоныг нарийн эсгий буюу фетрээр хийдэг. Ковбой бүрх малгай хийдэг гурван төрлийн нарийн эсгий байдаг. Үүнд:
* Минж, молтогчин туулай, булганы үсээр хийсэн ковбой малгай. Ийм малгай хамгийн үнэтэй байдаг бөгөөд “100% fur felt” гэсэн тэмдэглэгээтэй.
* Минж ба бусад амьтны ноос үсний холимогоор хийсэн малгай.
* Ноос. Үүнийг “100% wool felt” гэж тэмдэглэдэг.
Минжний үсээр нарийн эсгий бэлтгэж, түүгээрээ бүрх малгай хийх нь 14-р зуунаас эхтэй ч 17-р зуун гэхэд Европын минжнүүд бараг устаж үгүй болсон болохоор хойд Америк минжний үсний үндсэн нийлүүлэгч, үндсэн үйлдвэрлэгч болжээ. Англичууд үндэснийхээ үйлдвэрлэлээ авч үлдэхийн тулд 1731 онд Америкаас малгай оруулж ирэхийг хориглосон хуулийг гаргаж байсан түүхтэй. 19-р зуунаас уурын машин гарснаар гар аргаар ширхгээр малгай үйлдвэрлэх нь яваандаа үгүй болж, машинаар олноор үйлдвэрлэдэг болсон. Гэвч хуучны технологиор минжний үсээр ковбой малгай хийдэг мастерууд өнөөдөр ч гэсэн үнэтэй хэвээр л байна.
Орчин үеийн ковбой малгайг гол төлөв нарийн эсгий буюу фетр, сүрэл, ширээр хийдэг. Малгайн дотор тулд арьс, эсвэл даавуун тууз бүхий жийрэгийг оёсон байх бөгөөд үүнийг англиар «sweatband» гэж нэрлэдэг. Гадна талд байдаг ороосон туузыг «hatband» гэнэ. Заримдаа бүрх малгайн хүрээний ирмэгийг эмжсэн байдаг бөгөөд үүнийг «brim trimming» гэнэ.
Ковбой малгайны музей Техасийн Уичито Фоллс нэртэй жижигхэн хотод бий
Ковбой малгай нь дурын өнгөтэй байж болох ч гол төлөв цагаан, хар, сүүн, эсвэл хүрэн өнгөтэй байдаг. Орги ковбой малгайн оройн ард талд нь жижигхэн зангилаа байдаг бөгөөд энэ нь малгайнд хэв оруулах гэж мөнгөн усны орцтой хортой бодис хэрэглэснээр амиа алдсан малгайчдыг хүндэтгэн үхлийн аюултай ажил хийдэг байсныг гэрчлэн хэрээслэгдсэн ясыг бэлгэдсэн эд байдаг.
Стетсоны хамгийн анхны загварын ковбой малгай нь "Тал хээрийн эзэн" (A Boss of the Plains) нэртэй байсан бөгөөд хотын амьдралд өмсдөг бөмбөгөр малгайтай адил байжээ. Дөрвөн инчийн өндөр оройтой, хүрээтэй, өргөн бөгөөд хамгийн гол нь ус даах хосгүй чадвартай байсан болохоор заримдаа усны сав, хувин болгон ашигладаг байсан гэдэг.Малгайнуудад хэмжээ буюу манайхны ярьж сурснаар "арзмер" гээч зүйл бараг байсангүй, оройн гаднаас бэхэлсэн туузаар хэмжээг нь тохируулдаг байв.
Анхны ковбой бүрх малгайнууд нь бортого хэлбэртэй, өргөн хүрээтэй, голдоо хонхорхойгүй байжээ. Гэвч яваандаа өмсөх, авахад хялбар болгохын тулд хэрэглэгчид малгайны орой дээр хонхорхой гаргаж, оройг ороосон туузанд араатны соёо, хумс зэргийг хавчуулан гоёх болсон байна. Бүр болоогүй малгайн орой дээр гаргасан хонхор, туузаа чимсэн байдлаар нь ковбойг аль нутгаас ирснийг нь тодорхойлж болдог байжээ.
Ийнхүү цагийн аясыг даган малгайн орой хэсэгт урагш огцом налуугаар гаргасан хонхорхойг “Carlsbad crease”, “Gus crease” гэж нэрлэх болжээ.
Дөрвөн ширхэг тэгш хэмтэй хонхорхой гаргах нь бас л америк маягийн нэгэн онцлог юм. Ийм маяг нь мексик өргөн хүрээтэй бүрх малгай буюу сомбрерогоос гаралтай гэж үздэг. Ийм малгай америкийн морин цэргийн дүрэмт хувцсанд ордог байсан билээ. Өнөөдөр ийм малгайг канадын морь цагдаа, АНУ-ын зарим мужийн цагдаа, армийн зааварлагч нар хэрэглэсэн хэвээр байна. Ийм малгайг залуу Индиана Жонс өмссөн байдаг.
Cav Hat гэгддэг морин цэргийн бүрх малгай нь мөн л өргөн тархсан малгай. Америкийн агаарын нисдэг тэрэгний хүчнийхэн ийм малгай өмсдөг байсан бөгөөд шинээр элссэн хүн малгайнд дүүртэл нь шар айраг хийн ууж жаврыг нь үргээдэг уламжлалтай байжээ.
“Тen gallon” буюу “Арван галлон” гэсэн дизайнтай энэ малгай хэрвээ манайд бол хувин бүрх гэсэн нэр авах байсан биз. Ийм стилтэй ковбой малгай нь 1925 онд анх гарсан
бөгөөд эргүүлж байгаад ус хийхэд нэг галлон буюу 3 литр гаруй усыг алдана гэж айлтгүйгээр дааж чаддаг байжээ.
Ковбой малгайны алдартай үзэсгэлэн байдаг нь Техас мужийн Уичито Фоллс нэртэй жижигхэн хотод байдаг. Музей үүссэн түүх нь ч их сонин. Хүмүүс дэлгүүрт орж ирээд шинэ малгай авах бол хуучнаа өлгөж орхидог ажээ. Ингэснээр малгайн тоо 500 гаруй болоход аяндаа үзэсгэлэн болохоос өөр аргагүй болсон гэж байгаа.
Эцэст нь жинхэнэ ковбой малгай нь ямар ч бороонд норсон хэвээ алддаггүй, ус нэвтрүүлдэггүй болохоор хувингийн оронд дотор нь ус зөөсөн ч болохоор сайн чанартай байдаг юм байна.
1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
64.119.19.186
Чамин малгай шүү
Reply