Хотгойдын унага
А.Тэлмэн
2012 оны 2-р сарын 10 -нд
Ийм нэртэй сайхан дууг мэдэхгүй хүн монголд ховор бизээ. Хурдан сайхан хүлгээ дуу шүлгэнд мөнхөлдөг эртний сайхан уламжлалаар энэ дуу төрсөн нь гарцаагүй.
Ар руугаа гүйдэлтэй
Арав гаруй гөрөөсийг
Алдал үгүй намнасан
Хөгшин “Хоохой” Товуухай гэгч эр энэ дууг өөрөө зохиосон гэдэг. Товуухай морь нь хонгор халзан зүсмийн, ан гөрөөнд хурдан шалмаг, хошуу нутаг алгасан хаана ч очсон хурдаараа гайхуулдаг, номхон гэж туйлгүй, ачаа бараа ч зөөдөг хүүхэд багачууд ч ноолдог буян нь дэлгэрсэн сайхан амьтан байжээ. Даншгийн наадамд нэг зун халзан морио уралдуулахаар Товуу гуай уяж сойж байжээ. Баяд ноёд тааралдаад тохуурхан дээрэлхэж ийн хэлж гэнэ. “За хө Товуу уяач аа! Энэ наадмаар тарваганы ганц чинь түрүүлчихвэл бид чинь талаар нэг малаа цацчихаад, хүлэг уядаггүй, хөл нүцгэнчүүд болцгооно” гэж ам харан доромжилсон ажээ.
“Миний хонгор халзангийн өмнө гишгэх хүлэг гарахгүй ээ! Түрүүлэх морь нь наана чинь зогсож байна даа” гэж Товуу гуай хэлээд доорх дууг дуулжээ.
Алтан алтан амгайг нь
Амыг нь тааруулж татаарай
Алд сайхан зоог нь
Аяар аяар гуядаарай
Мөнгөн мөнгөн зуузайг нь
Мөрийг нь тааруулж татаарай
Мөлгөр хөөрхөн зоог нь
Аяар аяар гуядаарай гэсэн дараагийн бадгууд төрсөн нь ийм түүхтэй. Ийнхүү энэ алдарт хүлгийг өргөмжилсөн дууны бадгууд ар араасаа мэндэлсээр. Наадмын өдөр, хөхин баяссан олон хэний ямар хүлэг түрүүлэхийг хүлээж байлаа. Зурайсан цагаан тоосны үзүүрт бусад морьдоос хол тасархай нэгэн хүлэг дүүлсээр ирсэн нь Товуу гуайн хонгор халзан байжээ. Цээж баячууд амаа барьж, азарга адуугаар авсан ч үнэ нь багадах хүлэг юм даа хэмээжээ. Яг тэр агшинд Товуу гуай:
Хаад ноёдын үүдэн дээр
Хазаар ч үгүй гайхуулан
Хазаарлахаар ирсэн жаалуудыг
Харан харан гайхна гэж дуулсан ажээ. Дуунд мөнхөрсөн хонгор халзан морь 25 настайдаа уяан дээрээ үүрсэхэд уяач, наадамчдын сэтгэл хөдлөн, нулимс мэлмэрч байсан гэдэг. Тэр удаа гарааны газар руу явсан морьдын хойноос хонгор халзан ганцаар шогшиж очоод морьдын хамт уралдсаар их л хол түрүүлж ирсэн юм байна. 25 насандаа түрүүлэхийг бодоход энэ морь ясны хурдан хүлэг байж. Ирээд цангинатал янцгаагаад харуулдан унахад нь Товуу гуай уран тэргүүнийг нь шороодолгүй барьж аваад өвөр дээрээ тавин уйлан хайлсан гэдэг. Тэгээд халуун бүлийг нь тэжээж, хань түшиг болж, зөв буруугүй номхон, зөндөө наадмын түмний эх болон баярлуулж явсан ижилгүй хурдан хүлгийнхээ эрдэнэт магнайг нь илэн байж ийн дуулжээ.
Дээр бүрэн шүдтэйдээ
Дээдсийн наадамд түрүүлээд
Дээрээ унасан жаалыг
Дээлийн хамбаар шагнуулваа
Энэ алдарт сайхан хүлгийн дурсгал болон мөнхөрсөн “Хотгойдын унага” дууг хойчийн түмэн улам баяжуулсаар. ..
Хотгойдын унага
Хонгор халзан морь минь
Хорин таван насандаа
Хоохон цолыг олвоо гэж дуулдаг болжээ.
Унаганаасаа уяулаад
Дааганаасаа давхиулаад
Долоон даншиг наадамдаа
Долоон удаа түрүүлсэн хонгор халзан буюу Хотгойдын унаган хүлэг ардын дуунд шингэж үлдсэний учир иймэрхүү. Дуу хүлэг хоёр хамт төрдөг монгол газар минь эрийн хийморь, морины заяаг түшсээр ирсний нэгэн түүх ийн оршвой.
Ар руугаа гүйдэлтэй
Арав гаруй гөрөөсийг
Алдал үгүй намнасан
Хөгшин “Хоохой” Товуухай гэгч эр энэ дууг өөрөө зохиосон гэдэг. Товуухай морь нь хонгор халзан зүсмийн, ан гөрөөнд хурдан шалмаг, хошуу нутаг алгасан хаана ч очсон хурдаараа гайхуулдаг, номхон гэж туйлгүй, ачаа бараа ч зөөдөг хүүхэд багачууд ч ноолдог буян нь дэлгэрсэн сайхан амьтан байжээ. Даншгийн наадамд нэг зун халзан морио уралдуулахаар Товуу гуай уяж сойж байжээ. Баяд ноёд тааралдаад тохуурхан дээрэлхэж ийн хэлж гэнэ. “За хө Товуу уяач аа! Энэ наадмаар тарваганы ганц чинь түрүүлчихвэл бид чинь талаар нэг малаа цацчихаад, хүлэг уядаггүй, хөл нүцгэнчүүд болцгооно” гэж ам харан доромжилсон ажээ.
“Миний хонгор халзангийн өмнө гишгэх хүлэг гарахгүй ээ! Түрүүлэх морь нь наана чинь зогсож байна даа” гэж Товуу гуай хэлээд доорх дууг дуулжээ.
Алтан алтан амгайг нь
Амыг нь тааруулж татаарай
Алд сайхан зоог нь
Аяар аяар гуядаарай
Мөнгөн мөнгөн зуузайг нь
Мөрийг нь тааруулж татаарай
Мөлгөр хөөрхөн зоог нь
Аяар аяар гуядаарай гэсэн дараагийн бадгууд төрсөн нь ийм түүхтэй. Ийнхүү энэ алдарт хүлгийг өргөмжилсөн дууны бадгууд ар араасаа мэндэлсээр. Наадмын өдөр, хөхин баяссан олон хэний ямар хүлэг түрүүлэхийг хүлээж байлаа. Зурайсан цагаан тоосны үзүүрт бусад морьдоос хол тасархай нэгэн хүлэг дүүлсээр ирсэн нь Товуу гуайн хонгор халзан байжээ. Цээж баячууд амаа барьж, азарга адуугаар авсан ч үнэ нь багадах хүлэг юм даа хэмээжээ. Яг тэр агшинд Товуу гуай:
Хаад ноёдын үүдэн дээр
Хазаар ч үгүй гайхуулан
Хазаарлахаар ирсэн жаалуудыг
Харан харан гайхна гэж дуулсан ажээ. Дуунд мөнхөрсөн хонгор халзан морь 25 настайдаа уяан дээрээ үүрсэхэд уяач, наадамчдын сэтгэл хөдлөн, нулимс мэлмэрч байсан гэдэг. Тэр удаа гарааны газар руу явсан морьдын хойноос хонгор халзан ганцаар шогшиж очоод морьдын хамт уралдсаар их л хол түрүүлж ирсэн юм байна. 25 насандаа түрүүлэхийг бодоход энэ морь ясны хурдан хүлэг байж. Ирээд цангинатал янцгаагаад харуулдан унахад нь Товуу гуай уран тэргүүнийг нь шороодолгүй барьж аваад өвөр дээрээ тавин уйлан хайлсан гэдэг. Тэгээд халуун бүлийг нь тэжээж, хань түшиг болж, зөв буруугүй номхон, зөндөө наадмын түмний эх болон баярлуулж явсан ижилгүй хурдан хүлгийнхээ эрдэнэт магнайг нь илэн байж ийн дуулжээ.
Дээр бүрэн шүдтэйдээ
Дээдсийн наадамд түрүүлээд
Дээрээ унасан жаалыг
Дээлийн хамбаар шагнуулваа
Энэ алдарт сайхан хүлгийн дурсгал болон мөнхөрсөн “Хотгойдын унага” дууг хойчийн түмэн улам баяжуулсаар. ..
Хотгойдын унага
Хонгор халзан морь минь
Хорин таван насандаа
Хоохон цолыг олвоо гэж дуулдаг болжээ.
Унаганаасаа уяулаад
Дааганаасаа давхиулаад
Долоон даншиг наадамдаа
Долоон удаа түрүүлсэн хонгор халзан буюу Хотгойдын унаган хүлэг ардын дуунд шингэж үлдсэний учир иймэрхүү. Дуу хүлэг хоёр хамт төрдөг монгол газар минь эрийн хийморь, морины заяаг түшсээр ирсний нэгэн түүх ийн оршвой.
5 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
202.55.188.42
.
Reply192.82.78.26
үг н бадаг таагай байгаа байх гэж бодсон юм харин ийм үг байхгүй шүү дээ зарим үгыг тайлбарласан н таалагдаж байа л даа гэхдээ дууг битий энгэж өөрчлөл дөө
Reply66.181.161.103
Хоохонтой гэж адуутай гэсэн үг үү
Reply202.9.40.166
Хэзээ ийм үгтэй байсан юм бэ, арай өөрөөр дуулдаг байсандаа.
Reply43.242.243.230
Яагаад дууг өөрчлөөд байдаг юм бол оо
Reply