Баруунд мөрддөг хооллолттой холбоотой зарим практик зөвлөгөө

Баруунд морьдыг бэлчээрийн аргаар тэжээхээ болиод олон зуун жил болж байна. Тиймээс морьдыг, ялангуяа хурдын морьдыг тэжээх өөрийн гэсэн онцлогтой. Үүнтэй холбоотойгоор барууны орнуудад хурдны морьдыг жүчээнд тэжээхдээ баримталдаг зарим аргуудаас сонирхуулж байна.

Бүгдийг нь идээд бага зэрэг өлөн үлдэх хэмжээний тэжээлийг нэг удаад өгч байх хэрэгтэй.
Өгч байгаа тэжээлийн хэмжээ нь ямагт хийж байгаа ажилтэй адил харьцаатай байдаг.
Оройд өгдөг зутан хэлбэртэй тэжээл ямагт бүлээн байх ёстой. Ялангуяа хүйтэн өдөр.
Давс хужир хангалттай эсэхээс үл хамаараад зутан хэлбэрийн тэжээлд амт оруулахын тулд 1-2 халбага давс, хужир нэмээд сайтар хутгаж байх хэрэгтэй.
Өгсөн тэжээлийг гүйцэд идэхгүй байгаа тохиолдолд нэн даруй өвчин туссан эсэхийг магадлах шаардлагатай. Хэрэв морь эрүүл байгаад дараагийн хоёр өдөр өгсөн тэжээлийг ахиад гүйцэд идэхгүй байгаа тохиолдолд тэжээлийн хэмжээг идэлгүй үлдээсэн хэмжээгээр хасч өгөх хэрэгтэй. Үүний дараа ч эрүүл атлаа ахин гүйцэд идэхгүй байгаа бол мөн л үлдээсэн хэмжээгээр хассаар гүйцэд иддэг хэмжээнд хүргэнэ. Ингээд үүнээс 2-3 долоо хоногийн дараа анхны хэмжээнд хүргэх гээд оролдоод үзэж болно. Дээрх багасгасан дүрмийн тэжээлийг хэмжээг нэмэгдүүлэхдээ мөн адил ашиглаж болно. Морь илүү ихийг идэж чадахаар байгаа мэдэрвэл тэжээлийн хэмжээг бага багаар нэмэгдүүлсээр үлдэгдэл үлддэг хэмжэнд хүргэнэ.
Морь тэжээлээ идэхдээ муу байх олон шалтгаан байдаг. Хүнтэй л адил. Ном журмаар бол хүн болгон өглөөний хоол заавал идэх ёстой байтал зарим хүн өглөөд юм идэж чаддаггүй, харин зарим нь өглөө юм идчихвэл өдөр нь юм идэхгүй байх жишээтэй. Тиймээс морьдын бэлтгэх, тэжээл өгөхдөө морь тус бүрийн хувийн онцлогийг харгалзан үзэж байх шаардлагатай юм.
Овъёосноос нунтаг хэлбэртэй үйлдвэрийн тэжээл рүү маш аажмаар шилжиж байх шаардлагатай. Зарим үед аажмаар шилжсэн байтал морь тэжээлийн дотроос идэж дадсан овъёосыг сонгоод нунтаг үйлдвэрийн тэжээлийг үлдээсэн байх нь бий. Ийм үед нэг өдрийн зөвхөн нунтаг үйлдвэрийн тэжээлээр тэжээдэг болгож болно. Ингэсэн ч идэхгүй байвал хагас өдөр орчим байлгаад тэжээлийг цэвэрлээд маргааш нь ахин нунтаг тэжээл өгнө. Ингэхэд хэдэн өдрийн дараанаас морь үйлдвэрийн нунтаг тэжээлийг идэж эхэлдэг.
Тэжээлийг огцом солих үед гэдэс базлуулж, хатгуулдаг.Ийм үзэгдэл хатсан хуучин өвсний оронд шууд шинэ хадсан ногоон өвс өгч эхлэхэд энэ байдал цөөн бус ажиглагддаг. Тиймээс хавар шинэ өвс гарсан цагаас эхлэн өдөрт нэг багц шинэ өвс өгч дасгах хэрэгтэй. Ингэвэл сарын дараа гэхэд шинэ өвсөнд орсон ч гэдэстэй холбоотой ямар нэг асуудал гарахгүй.
Тэжээлээ удаан иддэг морьд гэж байхад тэжээлийг бараг зажилалгүйгээр шууд залгиж хурдан иддэг морь бас бий. Ингэж зажлалгүй залгих нь моринд сөрөг нөлөөтэй тул аль болохоорэхнээс зажил идэж хэвшүүлэх хэрэгтэй. Үүний тулд ёроолдоо нарийн бургасаар хийсэн тор бүхий тусгай тэжээлийн савнаас хооллодог. Ингэхэд хурдаг иддэг морь тэжээлийн савны ёроод торны бий болгосон үүрэн дотроос тэжээлийг шилж гаргах хэрэгтэй болж улмаар тэжээлийг идэх хугацаа уртасдаг. Ийм тусгай сав байхгүй бол морь залгиж чадахааргүй том чулуун ёроолд нь тавьж болно. Ингэвэл морь тэжээлийг хурдан залгилахаа байж, илүү сонгох шаардлагатай болдог.
Тэжээл өгдөг сав нь цайрдас, эсвэл хуванцар байх нь хамгийн зохистой гэж үздэг. Тэжээл өгсний дараагаар цаг агаар ямар байгаагаас үл хамаараад заавал угааж цэвэрлэж байх ёстой. Модон савыг ингэж угааж цэвэрлэх боломжгүй, улмаар тэжээлнээс эвгүй үнэр гарч эхлэхэд морь тэжээлийг идэхээс татгалзана. Харин бүрэн дүүрэн хоол тэжээл авахгүй байгаа хурдан морь сайн үзүүлэлт үзүүлж чадахгүй.
Морины хооллолтыг байгалийн нөхцөлд аль болох ойр дөт байхаар тохируулах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл тэжээлд шинэ өвс заавал байлгахыг хичээх хэрэгтэй. Морин тойруулга, спортын сургуулиудад байдаг морьдуудад бэлчээрлэх боломж тэр бүр олддоггүй ч боломж гарах тоолонд заавал бэлчээрт гаргаж, хөлийнх нь  чилээг гаргаж, өөрөө өвс зулгаах боломжийг олгож байх хэрэгтэй. Үүнээс гадна бэлчээрт байгаа морьд туурайгаараа хөрс сэндийчэн эрдэс бодисоор баялаг байдаг үндэс, мөхлөгөөр баялаг хөрсний дээд хэсгийг иддэг. Шаардлагатай гэж үзвэл хөрсний ийм шим тэжээлтэй хэсгийг тэжээлийг саванд нь хийж өгсөн ч болно.
Филиппова.Е.Е “Морины тэжээлийн тухай” номноос хэсэгчлэн авлаа