Алдарт уяачийн ажнай хул

Булган нутгаар овоглосон дараагийн улсын цолтон бол МУ-ын Алдарт уяач Зуунчулуун юм. Багын малд нүдтэй ялангуяа адуунд дуртай байсан тэрээр халиун азаргаа уяж уяач болох гараагаа эхэлсэн хэмээдэг. Бас ч болоогүй моринд хорхойсон нойроо хагаслах хүүгийн уясан азарга урмыг нь сэргээн тэрүүхэн хавьдаа түрүүлж айрагдах нь бахдалтай.

Адуун хийморьтой эрийн хүслийг гүйцээн МУ-ын Алдарт уяач цолонд хүргэсэн цуут хул морь эзэндээ ирсэн нь бас ч түүхтэй.

Булган аймгийн Бүрэгхангай сумын уугуул Нямаажав уургын буурал морио таван даагаар наймаалсны нэг нь алдарт хул морь байсан юм.  Хул морь их цэмцгэр адуу, чулуун дээр гишгэхгүй, булингартай ус уухгүй цэвэрч нямбай яг л хүн шиг. Уяа нь ороод ирэхээрээ ааш орж булгидаг, эзнийхээ дууг танидаг, уяа хөнгөнтэй, гурваас илүү хөлстэй уралддаггүй. Адуундаа байхдаа ч нэг л хэвийн , таргалдаггүй их гоёмсог золбоотой адуу байсан гэдэг. Харин нэг онцлог нь наадмын урд оройны хоолыг тааруулах. Барагтай идэж өгөхгүй байдаг учир орой зургаад тавиад өглөө морь гарахад барьдаг байсан  аж.

Жаргалант цустай хул үрээ хязаалан, соёолондоо сумынхаа наадамд тун ч түвэггүй түрүүлж дархан хурднаа баталсан тул Зуунчулуун уяач нас нийлэх үед 9000 төгрөгөөр худалдан  авч байсан гэдэг. Энэ цагаас хойш хул морь Зуунчулууныг Алдарт уяач болгох их аянд зүтгэж улс, хот, аймаг, сум, жалга, судаг, айл, саахалт, гол горхины гээд уралдсан болгондоо түрүүлж, айрагдсан юм. Тэдгээрийн нэг нь 1986 онд Эрдэнэт хотод болсон залуучуудын фестиваль. Тэр наадамд хул морь түрүүлж, дараа жил нь улсын наадамд ирж уралдан Айдсын даваа хүртэл хөтөлж байгаад наймалж байсан юм. Ийнхүү олон жил тогтмол амжилттай наадсан хул морь 1995 онд 19 настайдаа өөрөө өөрийгөө сойн уралдахаар ирж наадамчин олныг уйлуулж байсан гэдэг. Тэр бол Бүрэгхангай сумын сургуулийн 70 жилийн ой байсан бөгөөд тэр наадамд Зуунчулууны хоёр хул азарга дараагаараа ирж, эзэн нь баяр хөөр дүүрэн байж. Их нас гарах гээд бүртгүүлж байтал уяагүй байсан хул морь нь адуунаасаа  давхиад ирчихсэн наадамчид дунд сул явж байх нь тэр. Шандаст хүлгээ харсан эзнийх нь самсаа шархирч хадаг зүүн сэтэрлэж, зодог тайлуулсан гэдэг. 

Булган нутгийн нэрийг дуурсгасан хул морь
Зул эргэх морьдын луу унасан мэт их  тоосноос
Зугатаж  гардаг , зугатаж ирдэг
Зуунчулууны амны хишигт мандал хүлэг
Зураадл өнгөрөх ажнай , хул зэв
Дээд буйланд нь хөхөлбий хүрэн мэнгэ ургаж хоноод
Дэргэд мөрт зэрэглээтэн харагдах  уудам хул морин
Амгай химлэн сайхан аалиар ангалзаж
Алтан туураараа цүг  цүг  гишгэн , зуузайгаа тэнийтэл  эвшээнэм
Бүрэгхангайнхаа бүрэг хөх уулсыг
Будан дотроос ч  болов олж таниад
Бүргэдийн жигүүр шиг эрээлэх хавирга мөөрөг
Хаалга мэт салтаа юугаараа  нүдний  гал асаанам
Өвс ногоо унхиалан ганц нэг  хазалснаа
Өөрийгөө чагнаж, гэдсээ хуугихад сэрвэлзээд
Сарт магнайнхаа нар зөв эргүүлгэнд
Сайхан наадмын од нууж , шувуу мэт дэрвэлзнэм
Цуутай тахийн туур хатаах
Цуурайт их морьдын шаштирт алтан тоостой
Зуунчулууны дуун мэт хүлэг
Зуу бишээ , ганцхан хул  морин хэмээн дуу шүлэгнээ мөнхөрч моринд дуртай монгол зон олны зүрх сэтгэлд хурдалсаар байна. Энэхүү гайхамшигт хурдан хүлэг хандгай толгойтой,  бугын чац мэт мөчтэй, урд хөл шаасан гадас шиг шулуун, салтаа их, тайган борвитой, дал мөр  ташуу урт, умдаг бага, арьс нимгэн элбэг, гурван овоо тэгш, хүзүү урт, сүврэгдэс матаас ихтэй уужуу сүвээний адгийн хавирга ташаан толгой хоёрын хоорондын зай бага, чихний үзүүр хурц нимгэн, нүд их, хөмсөг гурвалжин, хондлой урт налуу, бүдэрхий товгор гэх мэт хурдан хүлгийн шинж бүрдсэн байсан хэмээдэг юм.