СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ ИРЭХЭД БЭСРЭГ НААДАМД НЬ МИНИЙ МОРЬ ТҮРҮҮЛСЭН


Төв аймгийн Заамар сумын Төмстий 2-р багийн харьяат, сумын Алдарт уяач Авирын Цэрэндорж 1946 онд Заамар сумын нутаг Өвөр наймгана хэмээх газар айлын ууган хүү болон мэндэлжээ. АХ-ын 70,80,90 жилийн ойн медалиар тус тус шагнуулсан.
-Нутгийнхнаас чинь таны аав Авирыг дайны үед Оросын фронтод хандив өргөж байсан гэж дуулсан. Тэр талаар та хэр мэдэх вэ?
-Нутгийн улсуудаас адуу авч, малинд тэнцсэн адууг нь фронтод явуулсан гэдэг юм билээ. Би жаахан байсан болохоор хэдэн адуу өгсөн талаар сайн мэдэхгүй.
-Ямартай ч танай аав адуу мал олонтой байсан болоод фронтод адуу бэлэглэсэн байх. Адуу малын захад өссөн нь таныг морь уяхад нөлөөлөө болов уу?
-Манай аав адуу мал олонтой ч морь уядаггүй, анчин хүн байлаа. Улсаас өгдөг төлөвлөгөө нормын дагуу ан хийдэг, бэлтрэг суйлдаг байсан. Би багаасаа олон хүний хурдан морийг унаж байсан болохоор өөрийнхөө сонирхлоор уяа тааруулж эхэлсэн. Мятав гэж хүний цавьдар морийг унаад айраг, түрүүгээр л давхиулж байсан. Нялга Дашдондог, Гомбосүрэн, Сандий гэж хүмүүсийн морийг унаж сумын наадамд уралддаг. Ер нь гайгүй сайн уралдаанчид тооцогддог байсан шүү. Энэ нь намайг морь уяхад нөлөөлсөн гэж боддог. 1966, 1967 оноос сар шинийн уралдаан, Майн нэгний уралдаанд морь уяж хөнгөрүүлж байгаад ухасхийдэг л байлаа. Манай Заамар сумын Туяа нэгдлийн 10 жилийн ойд азаргаа тавд давхиулсан. Иймэрхүү ганц нэг уяа сойлго тааруулж байгаад цэрэгт явж ирээд, 1970 оноос үргэлжлүүлж морь уясан.
-Цэргээс ирээд ямар удам угшилтай, ямар морь уяж байсан бэ?
-Цэргээс ирээд зээрд шүдлэн суманд айрагдуулж, хязааланд нь түрүүлгэсэн. Зээрд морь 1979 онд Угтаалын Атарчдын 20 жилийн ойд түрүүлсэн ч хасагдсан. 200 гаруй адуу уралдсанаас хоёр тасарч эргэсэн гээд хасагдаж байсан. Тэгээд тэр жилээ Дашинчилэнд түрүүлсэн. Сумын наадамд миний зээрд дөрөв айрагдан, Дашинчилэнд, Угтаалд, Заамарт тус бүр түрүүлсэн. Жижиг бага уралдаанд олон түрүүлж айрагдсан. .
- Өөр ямар морьдоор наадаж байсан бэ?
- Унаган бэлэвсэн хээр морь сумандаа хязаалангаас эхлэн хоёр гурав айрагдуулаад хулгайд алдсан. Бор морь суманд нэг айрагдсан. Дэлтэй ухаа морийг хүүхдийн үсний баяр, бага уралдаануудад айрагдуулаад, суманд айрагдуулж чапаагүй. Ийм л хэдэн унаган морьдоороо наадсан даа. Тэгээд 1990 оноос хойш морь уясангүй.
-Таныг морь уядаг байхад сумын наадам хэр өтгөн болдог байсан бэ?
- Намар ургацын баяр, сумын наадам хоёрт олон морь уралдана. Манайхаас ийш тийшээ тойрсон сумдаар очно. Тойрсон сумынхан ч манай наадмаар их ирнэ. Нэгдлийн хэдэн хонь хариулах завсраа морио уяна. Сумынхаа наадмыг л үзнэ үү гэхээс биш тэр бүр наадам хөөгөөд явах чөлөө зав бага. Гэрийн хүн нялх биетэй, олон малтай үлдээх хэцүү. Гэхдээ яахав ойр сумын наадамд хэд хэд явсан.

-Таны үед энэ нутагт морь мал уядаг байсан ямар сайн уяачид байв?
-Дугарын аав Галсантогтох гэж бор, хүрэн сайн их насны морьдтой, сайн зээрд азаргатай уяач байсан. Мятав, Баасан гээд хүмүүс байна. Сүүлийн үед Энхтайван нарын олон сайхан залуу уяачид гарсан байна.
-Таны оролцож байсан наадмуудаас хамгийн онцлог нь хэдэн оны наадам байсан бэ?
-1979 онд Атарчдын 20 жил өргөн наадам болсон доо. Хойно Сэлэнгэ аймаг тэр чигээрээ ирсэн байх, Булганаас ч уяачид ирсэн. Манай сумаас олуулаа явж бараг зургаан насыг нь авсан шүү.
-Тэр үед танай эндэхийн адуу сайн байжээ?
-Сайн байсан. Дамба, Шар Дамба, Миеэ гуай, Баасан гээд сайн адуутай улсууд бүгд явсан. Баасангийн хүрэн азарга түрүүлж, бас нэг далив хээр азарга нь аман хүзүүдэн, миний зээрд морь түрүүлж байсан. Энэ наадам 6-сарын 30-нд болж, үүнээс өмнө 5 сарын сүүлээр нь Далай лам ирж бас нэг уралдаан болсон.
-Заамарт Далай багш ирсэн юм уу?
-1979 онд 14 дүгээр Далай лам залуухан ирж байлаа. Анх удаа Монголд ирсэн нь тэр байх. Цагаан эргэний хойно шууд онгоцоор буусан. Далай лам ирлээ гэж их насны морь уралдуулан, дөрөв билүү найман бөх барилдсан бэсрэг наадам хийсэн.
-Одоо Далай багшийг ирэхэд хүмүүс маш олноороо цугладаг шүү дээ. Социалист нийгэмд яаж хүлээж авч байсан бол оо?
-Өө ялгаагүй их олон хүн цугласан. Уралдсан 30-аад морийг бүгдийг мялааж хайрцагтай чихэр өгч байсан. Миний морь түрүүлж, Намхайн хул морь аман хүзүүдэж, гуравт Чинчулууны сартай хонгор морь билүү Баасангийн морь орсон байх. Урьдчилж наадам болно гэж зарлаагүй дуулиан бага болохоор дотроо зохион байгуулж хэдэн морь уралдуулсан байх. Айлд дайллага хийхдээ хэдэн бөх барилдуулсан.
- Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүлийн Заамар сумын тусгай дугаараас...
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
2 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
2 цагийн өмнө Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
3 цагийн өмнө Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрүүлсэн шүү
-
4 цагийн өмнө МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
4 цагийн өмнө 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7 цагийн өмнө АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
7 цагийн өмнө МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
11 цагийн өмнө Фото - Азаргаа мордуулав
-
11 цагийн өмнө 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Өчигдөр, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Өчигдөр, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
7 цагийн өмнө АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Өчигдөр, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
11 цагийн өмнө 153 азарга бүртгүүлжээ
-
7 цагийн өмнө МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Өчигдөр, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
11 цагийн өмнө Фото - Азаргаа мордуулав
-
Өчигдөр, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
2 цагийн өмнө Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Өчигдөр, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Өчигдөр, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
4 цагийн өмнө МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
4 цагийн өмнө 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
2 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
3 цагийн өмнө Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрүүлсэн шүү
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна