Морь засах, түрүүлэх морины бэлгэдэл шинж, сайн эргүүлэгийн тухай

Тарган морийг уяж засахад хорь хоног шаардлагатай. Хүч нимгэн морийг арван ес хоногоос дотогш засна. Морины хөлсийг зургаа ангилж үзнэ. 

• Шавар хөлс
• Сэвсэн хөлс
• Тосон хөлс
• Шүүсэн хөлс
• Хөөсөн хөлс буюу хар хөлс
• Эцсийн хөлс буюу сувдан хөлс
Зарим морь нэг удаагийн хөлс авахад нэгэн төрлийн хөлс нь гараад шувтарч байхад зарим морь хоёр буюу түүнээс дээш удаа хөлс авахад нэг төрлийн хөлс нь гарч дуусдаг байна. Ийм учраас хөлсний өнгийг сайтар ажиглан ялгах хэрэгтэй. Хөлсийг сайн ялгаж танихын тулд үсний угт буй тоос шороо, хаг боргодосыг сайтар хусаж цэвэрлэвэл мэдэхэд хялбар болно. 
Бат бэх биетэй, гэдэс ихтэй, урт тэлүү хавиргатай морийг нимгэн зоо тохом тавьж чанга давхиулж хөлслөх хэрэгтэй. Ийм морийг эрт барьж, орой тавь. Өндөр нарийн биетэй, нимгэн шүд, хөмсөгтэй морийг зөөлөн тохом тохож халгиулан хөлөргө. Үүнийг орой барьж, эрт тавь. 
Анх шавар хөлсийг авахдаа салхигүй, нартай өдөр, үдээс хойш хатирч ав. Морийг барьсан өдөр хараагаар баримжаалсан ойр газраас давхиулж ирээд бага зэрэг гишгүүлж хөлсийг хусахгүй уях. Тарган морийг өдөрт дөрвөн удаа гишгүүлэх, туранхай морийг хоёроос гурван удаа гишгүүлэх. Тарыг долоогоос доош гурав хүртэл, сунгааг гурваас доош удаа хийх ёстой. Засал уяаг тухайн морины хүч чадлын хэрээр аль таарамжтайг тунгаан зохицуулах учиртай. 

Анх хэр хэмжээний зайтай газраас тар, сунгаа хийсэн тэр газраас давхил хийх. Газрын баримжаа алдагдвал засал буруу болно. Энэ мэтээр засал зөв болбоос сувдан хөлс өөрөө гарна. Энэ хөлсийг нь тогтоох ёстой. Морины засал ханахдаа буйл нь цайрах, баас нь савтай гарах, усанд хийвэл живэх, тарлахад мах нь үл хөөх, эмээл доороо хөлрөхгүй байх, амьсгаа нь бага болон алгуур аажим болно. Мөн засал гүйцсэн морины гэдэсний хэлбэр нь өвчүүний халбаганаас хойш цавь хүртэл шулуун бөгөөд цавиар нарийвтар, бага булантай болон зөөлөн, арьс үрчлээгүй, тэнэгэр байна. 

Морины гэдэс тэнцэхдээ илрэх тэмдэг нь амьсгалын үзүүр уушгины тархмалаас хэтрэн өнгөрч болохгүй бөгөөд тухайн морины дотогш татсан амьсгалын үзүүр нь цавины буланд хүрч байгаа мэт хавирга нь яралзаж, амьсгалыг гадагш түлхэхдээ алгуур тайван байна. 
Ийнхүү засал дуусахад морь уяанд дурлах, уруул амаа долоох, унтан зүүдлэх, гэнэт цочих, сэрээд суниах, урд хөлөөрөө өвчүүгээ самардан дэлдэх, үргэлж унтах, унжилдсан тунгалаг шүлс гарах, мах нь чангарах, үс нь хурц өнгийн сортой болох, туурай нь өнгөтэй болох, хоншоор, хөх мах, булчин гурвын судас олонтаа илэрч гарах, өтөг бууц ба зөөлөн элсэнд хөрвөөх, уралдах өдөр өнгө зүс нь уснаас гарч ирсэн нугас мэт байвал түрүүлэх морины бэлгэдэл, шинж болно.