Халиун азаргаар Халхын аваргыг таасан минь....

Орчин үеийн Монгол орныг дэлхий дахинд таниулах зорилготой АСЕМ гээч улсын нийслэлд зохион байгуулагдаж байгаа тул аймгийн баяр наадмууд хойшлогдож, сүүлийн хэдэн жил андтайгаа яриад ажил болгож чадаагүй байсан дархан хилийн мөнхийн харуул Буйр нуур хэмээх үзэсгэлэнг гэр бүлийнхэндээ үзүүлж, байгалийн сайханд нь амрах боломж тохиож алс дорнын хязгаарыг зорилоо. Төрт ёсны их баяр цэнгэл наадам маань Улаанбаатар хотод нижгэр эхлэж, өглөө эртлэн мордсон Улсын баяр наадмын адуун сүргийн манлай хурдан азарганы уралдаанд Магнай халиун түрүүлжээ. Туурга тусгаар улсын иргэд болсны хувиар бид ч бас оройхон хэрд түүдэг галаа тойрч суун бяцхан тэмдэглэв. Наадмын хууч ярилцан, улмаар бөхийн таавар луу шилжих үед би “Энэ жил улсын заан Санжаадамба түрүүлнээ” гэж хэллээ.
Ингээд маргааш үдэш нь бүгдээрээ цэнхэр дэлгэцээ тойрон сууцгааж, хэний хүүгийн магнайд наадмын од гийж түрүү бөхөөр тодрохыг үзэхээр зурагттай ганц гэртээ цуглан тухалцгаав. Эр бяр нь жигдэрсэн эрчтэй, хүчтэй бөхчүүдээс Санжаа маань шөвгийн дөрөвт үлдлээ. Гэвч сунжирсан барилдаанаас болж бүр шөнийн хэдэн цаг ч болов доо, гэнэт шатахуун дуусч мотор маань унтрав. Үнэнхүү бөхийн хорхойтонууд нь машинаа асааж аваад суурин газар луу давхилдав. Би таавартаа итгэлтэй байж, тэнгэр бурханаас зааныг маань түрүүлгэж өгөхийг хүсээд, давалгаан чимээнд бүүвэйлэгдэн нам унтжээ.
Наран мандаж, нуурын толио бидэртээд нэгэн сайхан өглөө угтлаа. Гэрээс гарч эрэг рүү явах замд таарсан эхний хүнээс хэн түрүүлснийг асуухад миний таавар зөв байсныг баталж өгөв. Ингээд наадмын сонин сайхантай өглөөний цай үнэхээр амттай, найзууд таавар зөв байсанд баяр хүргээд л, би ч өөрөө түрүүлсэн юм шиг л бөөн хөөр, тэгсэн нэг маань “Анд минь хурдан морь шинждэгсэн, сая түрүү бөхийг мэдэж таалаа, яаж мэдэв?” гэж байна. Одоогоос яг арван жилийн өмнө 2006 онд Их Монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ой, Ардын хувьсгалын яруу алдарт 85 жилийн ой Үндэсний Их баяр наадамд Архангай аймгийн Жаргалсайханы “Даатгал” хээр азарга түрүүлж, мөн Д.Сумьяабазар түрүүлж аварга болж байлаа, энэ хоёр хоёулаа төрийн баяр наадамд түрүүлж амжаагүй, олон жил түрүүнээс атгаад алдаж байсан, мөн энэ жилийн хоёр ч мөн түрүүлж чадаагүй байлаа. Тэгээд халиун азарга түрүүлэхэд л морь, бөхдөө хайртай монгол түмний минь олон жилийн хүсэл биелэж Зааныг түрүүлнэ гэж хэлсэн билээ, Их Монгол Улсын тэгш ойгоор Сэцэн ханаас угшилтай азарга, төв халхаас гарвалтай бөх түрүүлж түүх давтагдав гэвэл бүгд “нээрээ тийм байна” хэмээн уулга алдацгааж, нэгэн зэрэг уухайлж билээ, монгол түмэн минь ашдын ерөөлтэй, амны билэгтэй зонууд билээ. Хурай хурай хурай...
2016.12.01 Хатагин овогтой Улаангууд Янжингийн Буджавын Батсайхан