Шилдэг уралдаанч Д.Гантөгс: Манай Бөхмөрөнгийн наадам гоё болдог

Увс аймгийн Бөхмөрөн сумын Шилдэг уралдаанч Д.Гантөгс хүүгийн яриаг уншигч танаа хүргэж байна. 
-Хэдэн наснаасаа хурдан морь унаж эхэлсэн бэ?
-Зургаан наснаасаа эхлэн морь унаж байна. Миний аав уяач хүн. Би аав, ах нарынхаа уясан морийг унаж хурдлуулдаг. Эндээс уурхайн 80 жилээр хүрэн зүсмийн дөнөн морь хоёрлуулж, дахиад халтар морио дөрөвлүүлсэн.Халтар морь одоо 11-тэй. 2013 онд эмнэлгийин ойгоор наймд ирж, Ногооннуурын 60 жилээр зургаалсан. Мөн Баян-Өлгий аймгийн даншигт очоод хүрэн морь есөөр ирлээ. Хүрэн морио зургаатайгаас нь унаж, 2013 онд сургуулийн 90 жилийн ойгоор зургаагаар орлоо. Бас дааганаас нь унасан хонгор морь нэг тавлуулж байлаа. Харин алаг морио сургуулийн ойгоор хоёрт, эмнэлгийн ойгоор гуравт авчирсан. Дахиад Ногооннуурын 60 жилээр дөрөвт ирж, сумын улсын наадамд нэг түрүүлж байсан. Бид таван жил уралдсан ч хөл нь хугараад үхчихсэн. Нийтдээ арав гаруй айраг түрүү авсан.
-Харин ахынхаа ямар морийг унаж байв?
-Одоо 11-тэй ахынхаа хүрэн морийг дөрвөн жил унаж байна. Ногооннуурын 60 жилд унаад хоёрт авчирч, сумын наадам, сургуулийн ойгоор тус тус түрүүлсэн. Харин эмнэлгийн ойгоор арав гаргаад орсон. Өнгөрсөн жилээс Болд ахын хоёр морийг бас унаж байна. Бөхмөрөнгийн 90 жилийн ойгоор саарлыг нь арав гаргаад оруулсан, өнөө хонгорыг нь тавьж чадаагүй.
-90 жилийн ойгоор өөр ямар амжилттай наадав?
-Шилдэг унаач болсон. Маш их баярласан шүү. Энэ ойгоор аавын шар хээрийг арваар оруулж, хүрэн морь нь 50-д ирсэн.
-Одоо хэддүгээр ангид сурч байна вэ?
-Одоо есдүгээр ангид сурч байна. Энэ жилдээ морь унаад л болох байхаа. Энэ жил аав Түргэнд, Болд ах 90 жилд явна гэсэн. Тэгэхээр би 90 жилд их нас унаж магадгүй л юм. Би хоёр ч даншигт явсан. 2011 онд аймгийн даншигт манай Бөхмөрөнгийн Баяртай гэдэг хүний халтар гунан морийг унаж 27 дээр ирж байсан.
-Нэг наадамд хичнээн морь унах уу?
-Зургаан нас унана. Хааяа нэг өдөрлөгт гурав дөрвөн морь унадаг юм. Олон морь унахаар хэцүү л дээ. Сүүлийнхийг нь унахаар бөөр татаад ирдэг юм.  Наадмын үед бужигнаад өнгөрдөг ч дараа нь ямар их ядарч байгаагаа мэдэрдэг.
-Уралдааны замд гарахдаа ямар тактикаар уралддаг вэ?
-Хойноос нь хөөж уралддаг. Эхэлж цээжинд  гарахгүй арыг нь барьж яваад гаргадаг юм.
-Танай уралдааны зам хэр вэ?
- Хэзээний танил болсон энэ замаараа уралдахаар цаанаа л сайхан санагдаг. Ээлтэй гэх үү дээ. Салхи татуулан давхих ч сайхан. Тэгээд айраг түрүүгээр ороод ирвэл бүүр ч гоё л доо. 
-Та бүхэн хамгаалалтын хувцсаа бүрэн өмсөж уралддаг биз?
 -Тиймээ даатгалд хамрагдана. Каск малгайгаа өмсөнө.  
-Томчуудад унаач хүүхдийн хувьд хэлэх санал гомдол байна уу?
-Байхгүй ээ. Бүх юм дажгүй болж байна гэж бодож байна. Манай Бөхмөрөнгийн наадам гоё л доо. Олон машин дагаж, тоос шороо босгохгүй. 
-Бэлэгний морьд олон болж байна уу?
-Миний дөрөв, таван морь бий. Эндээсээ наадамд унана. Би хөдөлмөрлөж авсан гэж бодохоор сэтгэлд их сайхан мэдрэмж төрдөг юм.
-Морины ойр зуурын ажил хэр хийж байна даа?
-Хийлгүй яахав. Хөдөөгийн хүүхдүүд бидэнд аав ээждээ туслахаас эхлээд ажил мундахгүй. Би чинь адуундаа тэжээлийг нь өгнө. Үхэр татна, малдаа явна.
-Ингэхэд танай ангид морь унадаг хүүхэд олон уу?
-Дөрөв, таван хүүхэд байна. Бид чинь намар уулзахаараа нэг хэсэгтээ л морь ярина шүү дээ.
-Ямар мэргэжилтэй болъё гэж боддог вэ?
-Одоохондоо мэдэхгүй л байна. Би монгол хэлний хичээлдээ их дуртай. Мундаг эссэ бичнэ. инээв
Манайд хавар уралддаггүй болохоор хичээл хоцрох гэсэн асуудал байдаггүй юм.
-Ярилцсанд баярлалаа. Энэ жилийн уралдаануудад нь амжилт хүсье.  

"Тод магнай" сэтгүүл Увс аймгийн тусгай дугаар