Ханх сумын МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Б.Пүрэв-Очир: Өвөөгийн адууны үр төлүүд одоо ч Ханхдаа дээгүүр давхиж байгаа

Хөвсгөл аймгийн Ханх уугуул, сумын МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Б. Пүрэв-Очиртой хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хэзээнээс хурдан морины уяа сойлго тааруулж байна вэ?
-Миний өвөө Буджав олон хурдан хүрэн, улаан морьтой уяач явлаа. Өвөөгийн адууны  үр төлүүд одоо ч Ханхдаа дээгүүр давхиж байгаа. Би багадаа  хөгшин аавынхаа уясан морьдыг унадаг байлаа. Одоо хүмүүсийн яриад байгаа Өлзийн хар гэж хурдан адууны эзэн Өлзий манай ах байгаа юм. Ингэж л хусуур сойз зүүсэн хийморилог эрчүүдийн дэргэд өссөн нь хожмоо уяа сойлго тааруулахын эхлэл байж гэж боддог юм.  2003 оноос бие даан морь уяж байна. Анх буурал хязаалан үрээгээ сумынхаа наадамд айргийн гурваар хурдлуулчихаад магнай хагартлаа баярлаж байлаа. Бас л сайхан мэдрэмж төрдөг юм шүү.
-Түүнээс хойш ямар ямар амжилт  гаргаад байна вэ?
-Миний төрсөн дүү сумын Алдарт уяач Ихбаяр гэж залуу бий. Нэг хэсэг дүүтэйгээ хамтарч уяад  дүүгийнхээ нэр дээр давхиулж байлаа. Бид 25 айраг түрүүтэй. Эндээс их насанд морь түрүүлгэж байгаагүй. Хоёр удаа аман хүзүүдүүлж, гурван удаа гурваар давхиулсан. Харин соёолон, хязаалан, даага хэд хэд түрүүлгэсэн. Сүүлийн үед миний зав зай муудаад дүү маань гол ажлыг нугалж байна. Манай гүүнүүд Өлзий ахын адуунд байдаг юм.
-Өлзийн харын үр төлүүдээс танайд байна уу?
-Байгаа байгаа. Өлзий хар азарганы төлүүдээс хоёр хээр, том буурал, сартай буурал морьд бий. Эндээс хээр нь сумандаа хоёр ч удаа аман хүзүүдэж, гурван удаа айргийн гурваар, хоёр удаа тавласан. Өөр энэ жил нийлж байгаа хээр морь байна. Хязааландаа сумын наадамд түрүүлж, соёолондоо айргийн таваар орж байлаа. Харин сартай буурал морь шүдлэндээ гуравлаж, соёолондоо түрүүлж байсан бол том буурал нь хязаалан, соёолондоо гуравлаж, их нас нийлээд нэг удаа тавласан. Ер нь манай суманд Өлзий ахын хар азарганы төлүүд их тарсан  байдаг юм.
-Эндээс хамгийн бахтай наадсан наадмыг сонирхуулаач?
-Нэг жил сумынхаа наадамд хээр морио аман хүзүүдүүлж, буурал соёолонгоо түрүүлгээд,  хар шүдлэн үрээгээ дөрөвлүүлсэн юм. Үнэхээр сайхан байсан. Их насны морио цоллуулчихаад, дахиад соёолонгоо цоллуулах гээд гарсан сумын Засаг дарга Эрдэнэбаатар "бас л Очироо юу" гэж байж билээ.
-Сумаасаа гарч уралдаж байна уу?
-Ихэвчлэн сумандаа л наадаж байна даа. Зарим нэг жил Ренчинлхүмбэ, Чандмань-Өндөр сумд руу л гарч нааддаг юм. Гэхдээ зам бартаа саад ихтэй болохоор тэр бүр хол яваад байж чадахгүй л байна. Уг нь манай Ханхын адуу хурдан л даа. Ренчинлхүмбэ, Чандмань-Өндөрт очиход айраг түрүүнд л хурдална шүү дээ. Дээхэн үедээ Ханхын хилээр таван аймгийн адуу гардаг байсан болохоор цус сайн сэлбэсэн гэж ярьдаг юм. Манай Ханхад чинь их орой зун болдог, их хүйтэн газар л даа. Манайхан хангайнхаа өвсөөр л адуугаа уясаар ирсэн улс. Харин одоо  шинэ цагийн уяанаас суралцаж, адуугаа тэжээх цаг болсон гэж боддог. Тэгж байгаад хол явж наадах ёстой юм болов уу. 
-Адууныхаа цусыг сайжруулах ажлыг хэр хийж байна. Хил залгаа Буриадаас адуу авчирч байна уу?
-Дээхэн үедээ манайхан Буриадаас адуу их авдаг байлаа. Одоо мал эмнэлэг, хорио цээр гээд хилээр оруулахаа байсан болохоор зогссон. Одоо уяачид зүүн зүгийн адуу авчих сонирхолтой болсон л доо. Гэхдээ өөрсдөө явахгүй болохоор үнэхээр зүүн чигийн адуу мөн эсэхийг ялгаж танихад жаахан бэрхшээлтэй байна. Тийм болохоор энэ жилээс аймгийн МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Болдбаатартай ярилцаж байгаад зүүн зүгийн адуу авах талаар ярьж байна. Түүнчлэн манай сумынхан Чандмань-Өндөр, Цагаан-Үүрээс азарган үрээнүүд авчирч адууныхаа цусыг сэлбэцгээж байна. Сүүлийн үед Чандмань талын адуу хурдтай байгаа болохоор тэндээс азарга тавьж байгаа уяачид  олон байна.
-Саяхан сумынхаа холбооны нарийн бичгийн дарга болсон байгаа? Хаанаас ажлаа эхлэх гэж байна даа?
-Манай сумын уяачдын холбооны бичиг цаасны ажил цэгцтэй явж ирсэнгүй л дээ. Тэгэхээр юуны түрүүнд аймгийнхаа уяачдын холбоонд бүртгүүлж, тамга тэмдэгтэй болохоос ажлаа эхэлнэ. Дараа нь бичиг баримтын асуудлаа нэг мөр цэгцлэн, сумынхаа ахмад уяачдыг алдаршуулж, залуу уяачдаа дэмжин ажиллана гэж бодож байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Таны шинэ албанд амжилт хүсье.
"Тод магнай" сэтгүүл Хөвсгөл аймгийн тусгай дугаар, 2013 он