Маанийн хар морь

Богдхан уулын аймгийн Хоёр өлзийт уулын хошууны ард Ц.Занданбал, Түшээт хан аймгийн 10 хошууны засаг ноёдын нийлж хийдэг  “Арван засгийн наадам”-д  авч явах санаатай “Маанийн хар” хэмээх хурдан морийг шинжин байж 30 лан мөнгөөр авсан гэдэг.
1924 онд Маанийн хар, Дайчингийн хонгор гэдэг хоёр морио авч, хуучин танил Баянбараатын "шаахуу" Шагдарыг бараадан говийн уяач нарын гал үүсгэн их наадмын дэвжээнд буудаллажээ. Тэр цагт морины комиссыг арван засгийн уяачдаас дайчлан бүрдүүлдэг байсан тул хоёр уяачийг хошуу засгийг нь төлөөлүүлэн алба даалгажээ.
Морины комиссынхоны дунд энэ наадамд Тэсийн голын их насны загал морь түрүүлнэ гэсэн яриа өрнөв гэнэ. Говиос ирсэн хоёр уяач энэ тухай ярилцаж, “шаахуу” Шагдар:
-Газраа холтговол миний хар морь Тэсийн загалыг дийлнэ гэжээ. Тэгээд санаа сэдэж Зандалбал “морь эргэх туг”-ийг авч Дайчингийн хонгортойгоо түрүүлэн өртөө газар аваачиж хатгаад хүлээж байжээ.  Араас нь уралдах морьд ирж, “яасан хурдан явдаг юм, ямар хол газраас тавьдаг байнаа” гэхэд говийн хоёр ам нийлэн “харин яадаг бол, энэ хүрсэн улс буцаж зайгаа багасгаж тавилтай биш” гэж халаглажээ.
Ингээд морь эргэтэл Тэсийн загалын эзэн нь хөтлөөд чигэээрээ цааш явж саахалт хиртээ газраас эргүүлж тавьжээ. Учир нь Тэсийн загалыг бусад морьдтой шахуу эргүүлбэл мал, хүн дайрчих гээд байдаг догшин ширүүн гараатай тул саахалтын зайнаас зайдуу тавьсан байжээ. Ингээд Тэсийн загалын газар бүр суначихжээ. Их морьд барианд ойртон ирэхэд Тэсийн загал, “шаахуу” Шагдарын хар хоёр онь холбон явсааар хар нь түрүүлж, загал нь аман хүзүүдэж, Маанийн хар гурвалсан байна. Энэ нь Занданбал уяачийн халуун говиос их наадамд хоёрдохоо ирж, хоёрдохоо хүртсэн айраг юм.
"Монголын хурдан морины домог, түүх" номноос