Дорнод аймгийн морин спорт уяачдын холбооны хүндэт тэргүүн Н. Ганбаатар: Моринд дуртай монгол эр хүн хаана ч хэзээ ч морь уях л юм билээ

Дорнод аймгийн  морин спорт уяачдын холбооны хүндэт тэргүүн Н.Ганбаатартай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Өдгөө эрийн цээнд хүрээд буй Дорнод аймгийн морин спорт  уяачдын холбоог үүсгэн байгуулж байх үеийн түүхээс яриагаа эхэлье гэж бодож байна?
- Юуны өмнө “Тод магнай” сэтгүүлийн уншигч олондоо энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Дорнод аймгийн морин спорт уяачдын холбоо анх1997 онд голомтоо бадрааж байлаа. Моринд дуртай, нутгийн адуугуу сайжруулъя гэсэн сэтгэлтэй эрдэмтэн Дугар,  аймгийн Алдарт уяач Намжил, Баянтүмэн сумын харъяат Дамдинсүрэн, Батлан хамгаалах туслах нийгэмлэгийн Дашмятав нарын бидний хэдэн нөхөд анх тулгын чулууг нь тавин зөвлөл байгуулж, 1997 оны 02 сарын 20 өдөр анхдугаар бага хурлаа хуралдуулж байсан юм. Тэрхүү хуралд бүх насны уяачдын төлөөлөл болсон 100 гаруй төлөөлөлч оролцож, дор бүрнээ санал санаачлага дэвшүүлж байсан.
-Монголын хурдан морийг хөгжүүлэх аянд нэгдэж аймагтаа холбоо байгуулсан тэр үед ямархуу хүндрэлүүд тулгарч байсан бол?
- Бага хурлаас хойш  хоёр хоногийн дараа дээд гурван насны морьдын уралдааныг зарлаж, анхны хаврын уралдааныг зохион байгуулахаар зориг шулуудаж байлаа.
-Анхны уралдаан тэгээд  хэр өтгөн болсон бэ?
-Мориныхон чинь сайхан шүү дээ. Уяачид маань дор бүрнээ дэмжин бүх сумдын төлөөлөл ирж оролцсон. Өгөөмөр гэдэг газар болсон тэр уралдаан бодож байснаас ч өргөн цар хүрээтэй болсон шүү. Мэдээж анхны юм алдаа оноо байсан л байлгүй. Гэхдээ зохион байгуулсан  оролцсон аль нь сэтгэл хангалуун үлдсэн. Анхны юм болохоор сэтгэлд тод дурсамж үлдсэн. Уралдсан морьдынх нь тоог  одоо ч цээжээр хэлж чадна.
-Шалгалт авдаг юм билүү?
-Соёолон 146, азарга 186, их нас 156 уралдаж энэхүү уралдааныг цаашид уламжлал болгон хийх шийдвэр гарч байсан юм.
-Аймгийнхаа морийг хөгжүүлэхийн тулд авч хэрэгжүүлсэн анхны арга хэмжээнүүд юу байв? Ер нь та бүхэн Дорнодыг морийг хөгжүүлэхийн тулд ямар бодлого баримталж байсан бэ?
-Морь уяачийг тарамдуулсан жижиг уралдаануудыг хумиж, томоохон уралдаануудыг дэмжих бодлого баримталж байсан. Өөрөөр хэлбэл чанартай цөөн уралдаад хийснээ үнэлүүлж, алдар цолонд хүрч болох уралдаандаа илүүтэй оролцохыг уриалсан. Жилдээ ганц байсан ч хамаагүй чанартай уралдааныг зохион байгуулъя гэж зорьж ажилласан. Түүний маань үр дүн ч гарч  уяачид маань морьдоо бэлдэж тогтмолжсон байсан. Мэдээж уралдаан зохион байгуулна гэдэг шагнал урамшуулалын сан бүрдүүлэхээс эхлээд ярвигтай л даа. Гэсэн хэдий ч сайхан сэтгэлтэй олны дэмээр болоод л байдаг байсан. Моринд элэгтэй хувь хүмүүс, “Дорнод ноос”, “Мах комбинат” , “Адуунчулууны уурхай” зэрэг албан байгууллагууд анхлан хандив өргөж байсныг дурьдах нь зөв  байх.
-Дорнод аймагт хоёр ч удаагийн бүсийн наадам зохион байгуулагдсан. Тэр уралдаануудын талаар дурсаач?
- Дорнод нутагт минь 2005, 2009 онуудад Засгийн газрын тогтоолт “зүүн бүсийн хурд” уралдаан зохион байгуулагдсан. Энэ нь тухайн бүс нутгийн уяачид хоорондоо танилцах, мэдлэг туршлагаа солилцох өөрийнх нь адуу аль хэмжээнд хэр хурдан байгааг сорих гээд маш олон давуу талтай. Тийм ч учраас аль нутгийн уяачид өөрийн аймагтаа бүсийн уралдаан болоход маш талархалтай хүлээж авдаг юм билээ. Анхны бүсийн наадамд дээд гурван нас, харин 2009 оны бүсийн наадамд зургаан нас уралдаж байсан. Газар газрын олон сайхан хурдан буянгууд ирж Дорнодын талд тоосоо өргөсөн дөө.
Бүсийн уралдаан зохион байгуулна гэдэг хөрөнгө санхүүгээс эхлээд шийдвэрлэх асуудал олонтой байдаг Тэдгээрийг хэрхэн шийдвэрлэж байсан бэ?
Морины төлөө гэсэн сэтгэлтэй зөв бодолтой үндэсний өв соёлоо дээдлэсэн хүмүүсийн буянаар хандив санхүүг босгож байсан. Үүнд ММСУХ-ны ерөнхий нарийн бичгийн дарга П.Сэргэлэн, Манлай уяач Б.Билэгдэмбэрэл нар 10 сая төгрөг,  Х.Болорчулуун захиралтай “Дорнод гурил”, Ж.Энхболд захиралтай “Чандмань тал”, С.Итгэл захиралтай “Санбэйс” компанийн хамт олон их хэмжээний мөнгөн хандив өргөж байсан. Түүнээс гадна олон хүн өөрсдийн боломжоор хандив өргөж байсныг энд нэг бүрчлэн дурьдана гэвэл боломжгүй юм л даа. Мөн аймгийн засаг даргын тамгын газар болон бүх сумдын засаг даргын тамгын газар зохион байгуулалттайгаар хандив өргөж морьдыг байлж байсан. Товчхондоо бол хоёр бүсийн уралдаанд Дорнодчууд эрвийх дэрвхийхээр оролцсонд их баяртай байдаг юм.
-Холбооны тэргүүний тухайд бус хусуур бүсэлж, хөхөл боосон уяачийн тухайд өнгөрсөн он жилүүдэд ямархан амжилт гаргасан болоо?
Би Сүхбаатар аймгийн Наран сумын уугуул, малчин удамтай хүн. Айлын том хүү. 13 нас хүртлээ аавынхаа уясн хурдан морьдыг унаж сумынхаа наадамд  давхиулдаг байлаа. Тэгээд сургууль соёл ажил амдралын мөр хөөн Дорнод аймагт суурьшин эндхийн хүн болсон. Моринд дуртай монгол эр хүн хаана ч хэзээ ч морь уях л юм билээ. Би энд ирээд аймгийн Алдарт уяач С.Алтангэрэл ахаасаа хурдан удмын саарал соёолон  авч тэр маань аймгийн наадамд айрагдаж баярлаж байсан маань саяхан мэт санагдаж байна. Тэр цагаас хойш тодорхой амжилтуудыг гаргасаар ирсэн.
-Адуутай амьдралаа холбосондоо хамгийн ихээр олзуурхсан нь хэзээ байсан бэ?
-Бүсийн наадам болж байгаагүй 2001 онд Дорнод аймгийн маань 70 жилийн ой тохиосон юм. Тэр наадам их өтгөн болж бүх сумдын уяачид, хөрш аймгуудаас олон морьд ирж  оролцсон. Зөвхөн азарга гэхэд л 480 гаруй  хурдан хүлэг мордож байлаа шүү дээ. Тэгэхэд үнэхээр сайхан санагдаж, морь гэдэг амьтантай амьдралаа холбосондоо бахархаж байсан. Мөн Дорнод аймгаасаа анхны улсын цолтнууд тодроход их баярласан. Өөрөө авч байгаа юм шиг л хөөрч байлаа. /инээв/ Аймгийн Алдарт уяач цолны анхныхыг  Баянтүмэн сумын уугуул Ёндон гуайд Хэнтий аймгийн Галшар суманд Өвгөн ноёны наадмын довон дээр гардуулж явсан маань ч гэсэн мартагдашгүй мөчүүдийн нэг.
-Төрийн дээд шагнал хүртэж, Алтангадас одонгоор энгэрээ мялаасан байхаа?
-Аймгийн морин спорт уяачдын холбоо үүсгэн байгуулагдсаны 15 жилийн ойн үеэр төрийн дээд шагналд нэрийг маань дэвшүүлж, удалгүй  Алтангадас одонгоор энгэрээ мялаасан. Мөн хүндэт тэргүүн зөвлөх гэсэн сонгуульт ажилд томилогдож цаашид залуучуудтайгаа хамтран морины төлөө, уяачид унаачдынхаа төлөө их зүйлийг бүтээхээр хоёргүй сэтгэл зүтгэнэ гэж бодож байгаа.
-Та бүхний хичээл зүтгэлийн үрээр Дорнод талын адуу өөдлөн дэвжих болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Дорнод аймгийн тусгай дугаар