Д.Бямбацогт: Анх удаагаа Говьшанхад Наран хонгороо л хөтөлж ирээд айргийн таваар орууллаа

"Говьшанхын хурд-5" наадмаас...
-“Говьшанх-5” говийн бүсийн уралдааны түүхэнд данстай уяач боллоо. Энэ мөчид төрж байгаа сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?
-Үнэхээр сайхан байлгүй яахав. Ёстой тохироо нь бүрдсэн сайхан наадам боллоо. Энэ зун ногоо цагааны гарц дажгүй, морьд ч тамир тэнхээтэй байлаа. Дээр нь энэ зохион байгуулалт үнэхээр таалагдлаа. Ямар ч хэл амгүй ялгалтыг хийж, бүгд монгол дааганууд мордлоо.
-Таны хонгор халзан даага ямар удам угшилтай адуу билээ?
-Хэнтий аймгийн Бор-Өндөр сумын харьяат хурдан буурал азаргатай Мөнхөө гэж дүүгээсээ ноднин дааганд нь авчирч, өвөл тэжээгээд, хавраас уралдуулж эхэлсэн юм. Эцэг нь дээд талаараа Сүхбаатарын Мөнххаан угшилтай хүрэн халзан азарга, эх нь Бор-Өндөрийнх юм билээ.
Зүс нь яг л мандаж байгаа нар шиг гээч. Бас наран ургах зүгээс авсан гэдэг утгаараа Наран хонгор гэж нэрлээд байгаа.
-Хонгор халзан даага энэ жил хаана хаана уралдсан бэ?
-Энэ жил долоо уралдуулсж зургаан медаль аваад байна. Өвөл тэжээж байгаад Гурвантэсийн хаврын уралдаанд долоолуулж, Сэврээ сумын Арбулаг гэдэг газар болсон бооцоот уралдаанд түрүүлгэсэн. Дараа нь Сэврээ сумын наадмаар дахин түрүүлгэж, Хоолт багт болсон найман сумын бүсийн чанартай уралдаанд 40-өөд даага мордож аман хүзүүдсэн.Ингээд Говьшанхад уралдаад, залгаад хоёр ч наадамд мордууллаа. Энд Хонгорын голын наадамд аман хүзүүдэж, Ноён суманд болсон мянгат малчны мялаалганд бас хоёроор давхисан.
-Энэ удаагийн “Говьшанх-5”-д хэдэн насны морьтой ирсэн бэ?
-Аз од гийнэ гэдэг энэ байхаа. Наран хонгороо л хөтлөөд ирсэн хүн байгаа юм. Уг нь бас нэг хязаалан үрээ уяж байсан ч ханиаднаас болоод орхичихсон.
Би чинь сүүлийн дөрөв, таван жил Хэнтийн Бор-Өндөрөөс Сэврээ рүү  адуу зөөж байгаа хүн. Бор-Өндөрийг тойроод арван жилийн онжавууд маань ч их бий. Ер нь энд уурхай дагаж ирсэн Сүхбаатарын Мөнххааны айлууд олон байдаг юм
-Хэнтий зүгийн адуунууд танай нутагт хэр идээшиж байна даа?
-Үнэндээ 2000 оноос адуу зөөж эхэлсэн ч нутагшихгүй хоёр гурван жил болдог юм байна лээ.Хангайн ногоо чинь хужир багатай. Манай энд тачир, ихэнхдээ гантай болохоор хэцүү байлаа. Тэгж байтал тэжээл гарч,  учрыг нь олдог болж, одооноос л идээшиж байна. Хэрвээ тэжээхгүй нутагшуулна гэвэл хоёр, гурван жил орох юм шиг ээ.Тэжээхээр арай өөр л дөө. Би хүргэн Ихбаярынхаа нэг саарал үрээг уядаг юм. Одоо арав гаруй медальтай. Нэг мултарсныг эс тооцвол уясан цагаасаа хойш айраг алдаагүй. Ноднин дүү нь болох хар даагыг авчраад мөн л тав зургаан медальтай болоод байсан юм. Даанч өвөл амьтан идчихсэн. Манай энд боохой гэж айхтар, үнэхээр ширүүн л дээ.
-Та Сэврээ сумын хүн үү?
-Тийм, Сэврээ сумын уугуул. Нагац ах маань Бор-Өндөрийг анх байгуулагдахад очиж, би ахындаа амьдарч, 10 жилээ тэнд төгссөн юм. Ингээд сургуулиа төгсөөд Сэврээдээ ирж, найз нөхөдтэйгээ морь мал уяж эхэлсэн бөгөөд сүүлийн дөрөв жилээс илүү идэвхийлэн уяж байна. Анх найз нөхдийнхөө өгсөн бэлэгний адуугаар уяа эхлүүлж байлаа. Хүргэнээс бэлгэнд ирсэн саарал даага надад уяачийн жаргалыг мэдрүүлж байлаа.Тэр маань даагандаа Ноён сумын 80 жилийн ойгоор дөрөвлөж, сумандаа хоёр түрүүлээд, Хонгорын голдоо зөндөө айрагдсан. Одоо хязаалан үрээ болчихоод байна. Бид Магнай саарал гэж нэрлэдэг юм. Ингээд айраг түрүүгээр давхиад ирэхээр нь улам урам орж, өнгөрсөн хоёр жил хоёр ч даага авчирлаа. Хоёулаа л сайхан давхиж байна.  Өнгөрсөн хугацаанд дөчөөд адуу нутагтаа авчирч, зарим нэгийг нь Гурвантэс, Ноён суманд зарлаа.
-Үүнээс өөр бүсийн наадамд морьдоо уралдуулж байв уу?
-Шинэ уяачид хотод тэр бүр очиж чадахгүй.800,900 км явж хот орно гэдэг амаргүй л дээ. Тэгэхээр ийм чансаатай бүсийн уралдаанууд байгаа нь олзуурхууштай санагддаг юм. Би чинь анх удаа л Говьшанхад ирж уралдлаа. Хүү бид хоёр тун ч баяртай байна. Хүү Бямбасүрэн маань миний найдвартай туслах. Би заагаад өгнө, хүү морины бүх ажлаа амжуулчихдаг юм. Гэхдээ энэ жил оюутан болоод хот  явсан. Одоо ч олдохоо байх гээд л байна шүү./инээв/
-Адууны дэргэд өссөн хүүхэд тэгтлээ төсөөрөхгүй байхаа. Бидний яриа өндөрлөж байна. Морь уях эрдэмд тань амжилт хүсье.

"Говьшанхын хурд" сэтгүүл №01