С.Амарсанаа: Манай дархчуудын хийц улсдаа тэргүүлдэг

2016 оны 1-р сарын 12 -нд

Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын уугуул, “Тэсийн хүлэг” уяачдын холбооны тэргүүн С.Амарсанаатай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Уяачдын холбооны үйл ажиллагааны талаар яриагаа эхэлье дээ. “Тэсийн хүлэг” холбоо хэдэн онд байгуулагдсан юм бэ?
- “Тэсийн хүлэг” уяачдын холбоо 1995 онд анх үүсгэн байгуулагдсан, аймгийнхаа ууган салбар холбоодын нэг. Анхны тэргүүнээр нь Бямбаа гэж хүн сонгогдон ажиллаж байгаад, 2008-2010 оны хооронд Баттогтох тэргүүн удирдаж байсан. Миний хувьд 2010 оноос энэ ажлыг авсан. Намайг ажил авснаас хойш 70-аад гишүүн нэмж элссэн. Одоо 150-аад гишүүнтэй. Нэг аймгийн Алдарт уяачтай. Жанчив Алдарт маань 2000 онд цолоо авсан. Сумын Алдарт уяач цолтон 30 гаруй бий. Сонирхуулаад ярихад сумын 30 Алдартын нэг нь Гэндэндармаа гээд эмэгтэй бий. Өнгөрсөн жил зөвлөгөөнд ирж оролцоод уяачдын холбооны “Хүндэт өргөмжлөл”-өөр шагнуулсан. 1986 оноос хойш хурдан морь уяж байгаа. Баруун гурван сумандаа хурдан цоохор азаргаараа нэрд гарсан мундаг эмэгтэй бий.
-Сумын хэмжээнд тогтмол зохион байгуулагддаг хичнээн уралдаантай вэ? Ер нь нэг нас хэд хүрч мордож байна?
- Дээхэн үедээ 20 гаруй жилийн өмнө 100-150 хүрч морддог байсан. Харин сүүлийн жилүүдэд цаг хатуурч, жил дараалсан ган зуднаас болоод манай нутгийн адуу их цөөрсөн. Түүнээсээ болоод нэг насанд 25-60 орчим адуу л морддог болоод байна. Гэсэн хэдий ч уралдаан бол тийм цөөн бишээ. Жилдээ ямар ч байсан 5-6 уралдчихна. Ойролцоох Сэврэй, Ноён сумдад болж байгаа уралдаануудад ч оролцоно. Тэгэхээр манай уяачид жилдээ 7-8 уралдчихаад байх шиг байгаа юм. Цол хэргэм олгохдоо манай холбоо
сумын наадмын 70%, багийн наадмын 30% гэсэн үзүүлэлтээр чанараа тооцдог. Өөрөөр хэлбэл хоёр багийн наадмын айраг нийлээд нэг сумын наадмын айрагтай дүйцнэ гэсэн үг. Ийнхүү чанар тооцдог болсноос хойш уяачдын идэвхи их нэмэгдсэн. Дашрамд сонирхуулахад аймагтаа манай сум хамгийн анх уяачдаа 100 хувь энгэрийн тэмдэгжүүлсэн.
-Төв холбооныхоо үйл ажиллагааг сайн дэмждэг юм байна. Холбооноос хэрэгжүүлж буй унаач хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах тал дээр Гурвантэсчүүд хэрхэн анхаардаг вэ?
-Анхааралгүй яахав. Бүх хүүхдүүдээ даатгалд хамруулж, нэг хүүхдээр нэг удаадаа гурваас дээш нас унуулахгүй гэсэн шаардлага тавьдаг. Манай сумын унаачид аймгийн шилдгээр шалгарсан. Цаашлаад унаач хүүхдийн зөвлөгөөнд сум орон нутгаа төлөөлж оролцсон. Хурдан морины хөгжилд унаач хүүхдийн оролцоо чухал тул бид жил бүр шилдэг хүүхдүүдээ шалгаруулдаг уламжлалтай.
-Тэсийн залуус адуу хэр зөөж байна?
-Манай сумын адуу жижиг биетэй ч бяртай. Эдэлгээ даахдаа сайн давуу талтай. Гэсэн хэдий ч хурдлах чадварыг нь нэмэгдүүлэх үүднээс бид энд тэндээс адуу их зөөж байна. Судалгаа хийгээд үзэхэд сүүлийн гурван жилд манай суманд 140-150 адуу орж ирсэн байдаг юм. Түүнийхээ хэрээр ойролцоо сумдадаа сайхан нааддаг болоод байгаа. Аймгийн төв 300 км зайтай учраас тэр бүр очиж чадахгүй байна.
-Хөдөө орон нутагт явж байхад сэтгэл эмзэглүүлдэг нэг асуудал бол адуу эдлэх соёл. Наад зах нь морь унадаг хүнгүй болсон байна шүү дээ. Танай сумын тухайд байдал ямар байна?
-Адуу эдлэх гэдэг том соёл байлгүй яахав. Түүний нэг нь сайхан эдлэл хэрэгсэл байх. Манай сум тэр талаараа аймагтаа тэр бүү хэл улсдаа ч дээгүүрт тооцогдоно шүү. Өвөл аймагт зөвлөгөөн зохион байгуулж, шилдэг мөнгөн эдлэл хэрэглэл шалгаруулахад манай сумынхан тэргүүлсэн. Манай сум уран дархчууд олонтой. Адуу эдлэх соёлыг дэлгэрүүлэхийг дэмжсэн өөр нэгэн арга хэмжээ бол нутгийн унаган адуу, азарга шалгаруулах тэмцээн байгаа юм.
-Амарсанаа тэргүүн ер нь хэзээнээс хурдан морьтой холбогдсон юм бэ?
-1986 онд 8 дугаар ангиа төгсөөд л шууд мал дээр гарсан. Тэгээд Баясах багийн төв дээр Баясахын уяачдын галыг үүсгэн байгуулаад, багийнхаа ойр орчмын 25-30 адууг уяж, сумынхаа наадамд оролцон 20-25 айргийг нь авсан амжилтаар уяачийнхаа гарааг эхэлж байлаа. Тэр цагаас хойш өнөөдрийг хүртэл морь уяад л явж байна. Адуу гэдэг амьтан сайхан шүү дээ. Эр хүнд итгэл урам зориг, баяр баясгалан бэлэглэж байдаг юм.
-Тантай санал нэг байна. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл №36
-Уяачдын холбооны үйл ажиллагааны талаар яриагаа эхэлье дээ. “Тэсийн хүлэг” холбоо хэдэн онд байгуулагдсан юм бэ?
- “Тэсийн хүлэг” уяачдын холбоо 1995 онд анх үүсгэн байгуулагдсан, аймгийнхаа ууган салбар холбоодын нэг. Анхны тэргүүнээр нь Бямбаа гэж хүн сонгогдон ажиллаж байгаад, 2008-2010 оны хооронд Баттогтох тэргүүн удирдаж байсан. Миний хувьд 2010 оноос энэ ажлыг авсан. Намайг ажил авснаас хойш 70-аад гишүүн нэмж элссэн. Одоо 150-аад гишүүнтэй. Нэг аймгийн Алдарт уяачтай. Жанчив Алдарт маань 2000 онд цолоо авсан. Сумын Алдарт уяач цолтон 30 гаруй бий. Сонирхуулаад ярихад сумын 30 Алдартын нэг нь Гэндэндармаа гээд эмэгтэй бий. Өнгөрсөн жил зөвлөгөөнд ирж оролцоод уяачдын холбооны “Хүндэт өргөмжлөл”-өөр шагнуулсан. 1986 оноос хойш хурдан морь уяж байгаа. Баруун гурван сумандаа хурдан цоохор азаргаараа нэрд гарсан мундаг эмэгтэй бий.
-Сумын хэмжээнд тогтмол зохион байгуулагддаг хичнээн уралдаантай вэ? Ер нь нэг нас хэд хүрч мордож байна?
- Дээхэн үедээ 20 гаруй жилийн өмнө 100-150 хүрч морддог байсан. Харин сүүлийн жилүүдэд цаг хатуурч, жил дараалсан ган зуднаас болоод манай нутгийн адуу их цөөрсөн. Түүнээсээ болоод нэг насанд 25-60 орчим адуу л морддог болоод байна. Гэсэн хэдий ч уралдаан бол тийм цөөн бишээ. Жилдээ ямар ч байсан 5-6 уралдчихна. Ойролцоох Сэврэй, Ноён сумдад болж байгаа уралдаануудад ч оролцоно. Тэгэхээр манай уяачид жилдээ 7-8 уралдчихаад байх шиг байгаа юм. Цол хэргэм олгохдоо манай холбоо
сумын наадмын 70%, багийн наадмын 30% гэсэн үзүүлэлтээр чанараа тооцдог. Өөрөөр хэлбэл хоёр багийн наадмын айраг нийлээд нэг сумын наадмын айрагтай дүйцнэ гэсэн үг. Ийнхүү чанар тооцдог болсноос хойш уяачдын идэвхи их нэмэгдсэн. Дашрамд сонирхуулахад аймагтаа манай сум хамгийн анх уяачдаа 100 хувь энгэрийн тэмдэгжүүлсэн.
-Төв холбооныхоо үйл ажиллагааг сайн дэмждэг юм байна. Холбооноос хэрэгжүүлж буй унаач хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах тал дээр Гурвантэсчүүд хэрхэн анхаардаг вэ?
-Анхааралгүй яахав. Бүх хүүхдүүдээ даатгалд хамруулж, нэг хүүхдээр нэг удаадаа гурваас дээш нас унуулахгүй гэсэн шаардлага тавьдаг. Манай сумын унаачид аймгийн шилдгээр шалгарсан. Цаашлаад унаач хүүхдийн зөвлөгөөнд сум орон нутгаа төлөөлж оролцсон. Хурдан морины хөгжилд унаач хүүхдийн оролцоо чухал тул бид жил бүр шилдэг хүүхдүүдээ шалгаруулдаг уламжлалтай.
-Тэсийн залуус адуу хэр зөөж байна?
-Манай сумын адуу жижиг биетэй ч бяртай. Эдэлгээ даахдаа сайн давуу талтай. Гэсэн хэдий ч хурдлах чадварыг нь нэмэгдүүлэх үүднээс бид энд тэндээс адуу их зөөж байна. Судалгаа хийгээд үзэхэд сүүлийн гурван жилд манай суманд 140-150 адуу орж ирсэн байдаг юм. Түүнийхээ хэрээр ойролцоо сумдадаа сайхан нааддаг болоод байгаа. Аймгийн төв 300 км зайтай учраас тэр бүр очиж чадахгүй байна.
-Хөдөө орон нутагт явж байхад сэтгэл эмзэглүүлдэг нэг асуудал бол адуу эдлэх соёл. Наад зах нь морь унадаг хүнгүй болсон байна шүү дээ. Танай сумын тухайд байдал ямар байна?
-Адуу эдлэх гэдэг том соёл байлгүй яахав. Түүний нэг нь сайхан эдлэл хэрэгсэл байх. Манай сум тэр талаараа аймагтаа тэр бүү хэл улсдаа ч дээгүүрт тооцогдоно шүү. Өвөл аймагт зөвлөгөөн зохион байгуулж, шилдэг мөнгөн эдлэл хэрэглэл шалгаруулахад манай сумынхан тэргүүлсэн. Манай сум уран дархчууд олонтой. Адуу эдлэх соёлыг дэлгэрүүлэхийг дэмжсэн өөр нэгэн арга хэмжээ бол нутгийн унаган адуу, азарга шалгаруулах тэмцээн байгаа юм.
-Амарсанаа тэргүүн ер нь хэзээнээс хурдан морьтой холбогдсон юм бэ?
-1986 онд 8 дугаар ангиа төгсөөд л шууд мал дээр гарсан. Тэгээд Баясах багийн төв дээр Баясахын уяачдын галыг үүсгэн байгуулаад, багийнхаа ойр орчмын 25-30 адууг уяж, сумынхаа наадамд оролцон 20-25 айргийг нь авсан амжилтаар уяачийнхаа гарааг эхэлж байлаа. Тэр цагаас хойш өнөөдрийг хүртэл морь уяад л явж байна. Адуу гэдэг амьтан сайхан шүү дээ. Эр хүнд итгэл урам зориг, баяр баясгалан бэлэглэж байдаг юм.
-Тантай санал нэг байна. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл №36



0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
21 цагийн өмнө Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
23 цагийн өмнө Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
23 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Өчигдөр, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Өчигдөр, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Өчигдөр, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Өчигдөр, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Өчигдөр, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Өчигдөр, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Өчигдөр, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Өчигдөр, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Өчигдөр, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Өчигдөр, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Өчигдөр, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
21 цагийн өмнө Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
23 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
23 цагийн өмнө Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Өчигдөр, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Өчигдөр, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Өчигдөр, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Өчигдөр, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Өчигдөр, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна