Малын их эмч Г.Алтайхүү: Адуугаа улирал, тарга тэвээрэгт нь тохируулж зөв эдлэх хэрэгтэй
Завхан аймгийн Завханмандал сумын уугуул, малын их эмч Г.Алтайхүү гуайн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Орон нутагтаа морин спорт хөгжихөд хувь нэмрээ оруулсан морины зүтгэлтэн хэмээн өөрийг тань тодорхойлсон. Тэр нь хэзээнээс эхлэлтэй вэ?
-Багын л моринд дуртай хүүхэд байсан даа. Арван жилийн долоо, наймдугаар анги хүртлээ хурдан морь унасан байх. 1963 онд ХААИС-ийг малын их эмч мэргэжлээр дүүргээд Сонгино суманд ирж ажилласнаас хойш 51 жил болж байна. Манай сумын мал эмнэлэг 1923 онд байгуулагдсан. Цэцэн-Уул сум байгуулагдаагүй, сумдыг харьяалсан санитарч байсан гэдэг юм билээ. 1940 хэдэн оны үед малын бага эмчтэй болж, би 1963 онд анхны их эмчээр төгсөж ирсэн. Тэгээд улсын эмнэлэгт ажиллаж байгаад сүүлдээ хувийн мал эмнэлэгтэй болсон. Сүүлийн үед хөдөлмөрчид морь уях сонирхол ихтэй болж. Түүнийгээ дагаад хурдан морьдоо эрүүл саруул байлгахаас эхлээд уяаг зөв тааруулах зэрэгт мэргэжлийн эмчийн туслалцааг авч байна. Мөн энд тэндээс авчирсан болон өөрсдийн унаган адуунуудаа эрүүлжүүлэх, цагаан хорхойг нь цэвэрлэх, тамир тэнхээ оруулах гээд уяачид маань зөвлөгөө тусламж их авна аа. Дээр нь би малын их эмчээр ирснээс хойш 50 хэдэн жил морины комиссоор ажиллалаа.
-Хагас зуун жил морины комисст ажилласан мэргэжлийн эмч хүн олон хүлгийн амийг аварсан байх.Тэр талаараа яриач?
-Адууны сойлго таараагүйгээс өлдөх, цатгалдах, дэлүүтэх, хөлд нь цус буух, шөрмөсөө цохих мэтчилэнгийн эмгэгүүд уралдааны үед их гарна. Хэдийгээр би шинжлэх ухааны үндэстэй ном үзэж, хичээл заалгаж байсан ч хурдан морины гэмтэл согогт ардын уламжлалт эмчилгээг түлхүү хэрэглэдэг. Олон зуун жилийн туршид хэрэглэгдсээр ирсэн учраас сөрөг нөлөө багатай, үр дүнтэй эмчилгээ л дээ.
-Ер нь хурдан моринд түгээмэл тохиолддог ямар эмгэгүүд байна. Түүнээс уяачид хэрхэн сэргийлж болох вэ?
-Уналга эдэлгээнээс болж байгаа юм л даа. Хаврын туранхай адууны эдэлгээ, услалт таарахгүйгээс болоод хурдан моринд гэм суух нь бий. Жишээлбэл, хаврын туранхай, тамир тэнхээ муутай адууг ширүүхэн шиг унаж хөлөргөчихөөд хүйтэн усаар усалчих юм бол усан жилбэн гүйдэг. Эсвэл намрын тарган цатгалан адууг ширүүхэн шиг унаад уяж сойхгүй бол гэнэтхэн бөгсөө ороогоод босч чадахаа байчихдаг. Үүнд ямар нэг эмчилгээ байхгүй. Тиймээс хамгийн түрүүнд уяачид адуугаа улирал, тарга тэвээрэгт нь тохируулж зөв эдлэх хэрэгтэй. Хавар, намрын эдэлгээг тохируулаагүйгээс болж эмгэг суусан үрээг хавар шууд хөнгөлчихөөр соёнго суух нь бий. Үүнийг энгийн үгээр тайлбарлавал засаалаас болж үрэвсэл үүсээд тэр орчимдоо хавдах юм уу, дөрвөн мөч нь мэдээгүй болж сарвайтал хөших. Цаашлаад хүзүү, толгой нь хөшиж, нүдний салст бүрхүүл нь гэмтэх зэрэг хүндрэл гардаг. Энэ нь даамжирвал амь насанд нь аюултай.
-Эмчилгээ байхгүй гэсэн үг үү?
-Хөнгөн үед нь эмчилгээ хийгээд, нүдийг хааж байгаа салст бүрхүүлийг мэс заслын аргаар авч, антибиотикоор үрэвслийг нь намдаадаг. 7-8 хоноод хүндэрчихсэн хойноо бол эмчилгээ авдаггүй.
-Орон нутагт мал эмнэлгийн үйлчилгээний үнэ тариф хэр өндөр вэ. Малчид тэр болгон хамрагдах боломжтой юу?
-Мал эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний үнэ тариф манай аймгийн хэмжээнд маш бага байгаа. Хувийн мал эмнэлгүүд одоо байгаа тарифаар үйлчилгээгээ явуулах ямар ч боломжгүй. Яагаад гэвэл урьдчилан сэргийлэх үзлэг тарилгыг бог мал 100, бод мал 200-хан төгрөгөөр бодож төсөвлөсөн байдаг. Гэтэл бид чинь эм, тариагаа худалдаж авна. Унаа машиндаа бензин шатахуун хийнэ. Ажил үйлчилгээндээ хүн авч ажиллуулна. Ялангуяа эмийг их хэмжээгээр авдаг. Би Улаанбаатарт самгантайгаа эмчилгээ хийлгээд буцахдаа “Монгол этнит” гэдэг байгууллагаас сая гаруй төгрөгийн эм авч ирсэн. Аймгийн мал эмнэлгийн агентаас 150 литр малын цагаан хорхойны туулга авсан. Өөрийгөө магтах ч биш, жилийн жилд 100-гаас дээш литр туулга авч ганц Сонгино бус Баянхайрхан, Зүүнхангай, Сант, Цэцэн-Уул зэрэг сумын малчдад үйлчилгээ үзүүлдэг. Тийм ч учраас манай энүүгээр янз бүрийн өвчин эмгэг гарах нь гайгүй. Би хоёр баг хариуцдаг. Хоёр багийнхаа малд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг захиалгын дагуу хийнэ. Эмээр үйлчлэх асуудлыг таван багтаа хийж байгаа.
-Хөдөлмөр зүтгэлээ үнэлүүлж чадаж байна уу?
-Би мэргэжилдээ дуртай. Тиймдээ ч өнөөдрийг хүртэл зүтгэж байна. Тэгээд улс миний хөдөлмөр зүтгэлийг бишгүй үнэлсээн, хөөрхий. 1986 онд аймгийн аварга мэргэжилтэн, 1987 онд улсын аварга мэргэжилтэн болж Иж планета-5 мотоциклиор шагнуулж байлаа. Мөн Алтангадас, Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор хоёр удаа шагнагдсан. Ард түмний гавьяат эмч цолтой.
-Ярилцлагын төгсгөлд уяачдадаа хандаж ямар зөвлөгөө өгөх вэ?
-Сүүлийн үед уяачид зүүн талаас морьд олноор авчирч байна. Гэхдээ авч байгаа адууныхаа хурдан хурцыг нь л харна уу гэхээс эрүүл мэнд талд нь анхаарал хандуулдаггүй. Тиймээс болж өгвөл мэргэжлийн эмчид үзүүлж байгаад авах хэрэгтэй. Үгүй бол ирсэн даруйд нь үзлэгт хамруулж, хамгийн наад зах нь шимэгч хорхойнуудаас нь салгах хэрэгтэй байгаа юм.
"Тод магнай" сэтгүүл №54
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна