Аймгийн Алдарт уяач Ц.Энхбат: Би дээд нас голдуу айрагдуулдаг

Завхан аймгийн Алдархаан сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Ц.Энхбаттай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.

-Алдартын адуутай холбогдсон түүхээс яриагаа эхэлье?
-Манай эцэг Цэдэндамба удам дамжсан уяач биш ч морь уях дуртай, халиун үрээ, хоёр шарга мориор одтой сайхан нааддаг байсан. Нэг шарга морь нь аймагт хоёр удаа түрүүлж, халиун үрээ нь нэг түрүүлж, хоёр аман хүзүүдэн нийт гурван түрүү, 4-5 айраг хүртсэн хүн. Би аавынхаа тэр сайхан буянгуудыг өвлөн авч 1984 оноос зааврыг нь даган морь уяж байна. Анх ааваараа заалгаж шарга морио уяад аймгийн наадамд дөрөвт давхиулж их урам орсон.Тэгээд 1987 оноос хойш өнөөдрийг хүртэл бие даан морь уяж байна. Анх бие дааж морь уяад нэг үрээ түрүүлгэж, шарга морио айргийн дөрөвт давхиулж байлаа. Шарга морь маань аймгийн наадамд хоёр түрүүлж нэг айрагдсан. Сумандаа бол олон түрүүлж, айрагдсан. Ийм сайхан хурдуудын буянаар гурван жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болж, өнгөрсөн жил найман түрүү, зургаан айргийн амжилтаар аймгийн Алдарт уяач цол хүртсэн.

-Ааваас өвлөгдсөн адуу хурдан ч цус сэлбэн сайжруулах ёстой. Залуу Алдарт энэ тал дээр хэрхэн санаа тавьдаг вэ?
-Дөрвөлжингөөс шар халтар соёолон азарга авч, тэр жилээ сумандаа аман хүзүүдүүлээд, дараа жил нь түрүүлсэн. Дараа жил нь аймгийн наадамд айргийн таваар хурдлуулсан. Шар халтар азарга маань надад ирсэн цагаасаа хойш аймгийн наадамд хоёр түрүүлж дөрөв айрагдаад байгаа. Манайх адуу цөөтэй учраас хурдан удмын үрээ сонирхож ганц нэг наймаа хийнэ ээ. Ноднин гэхэд л хоёр үрээ авлаа. Улс амьтан Тэсийн голын адуу л гэцгээх болж. Би бас дуурайгаад зүүн талаас хавчиг азарга, шүдлэн үрээ авсан. Цус холдуулж удам таслахгүй санаатай байна.
-Хаагуур голдуу нааддаг вэ?
-Аймагтаа болон ойр хавийн сумдаар л наадаж байна. Сумынхаа сургуулийн 80 жилийн ойгоор нэг үрээ түрүүлгэж, нэг морь айргийн тавд давхиулсан. Цагаанхайрханд болсон аймгийн бүсийн наадмаас мөнгө, хүрэл медаль авлаа. Мөн Ярууд болсон аймгийн чанартай наадмаас хоёр түрүү, гурван айраг хүртсэн. Сумдын наадмаас бол нэлээд хэдэн айраг, түрүүтэй шүү.
-Нутагтаа болсон бүсийн уралдаануудад хэр оролцож байна вэ?
-2009 оны “Очирваанийн хурд”-д нэг үрээ есөөр, бүдүүн морь арван нэгээр давхиулсан. Өнгөрсөн жил Завхан аймгийн 90 жилийн ойд ??? айрагдууллаа. Миний шарга морь хоёр ч удаагийн “Их хурд”-аас урилга авсан. Даанч бүл цөөтэйгээсээ болоод явж чадаагүй.
-Амжилтын цувааг тань харж байхад дээд нас голдуу айрагдуулж. Их морины уяа тааруулахдаа илүү юмаа даа?
-Би голдуу дээд нас айрагдуулдаг. Их нас, азарганы уяаг арай илүү тааруулдаг юм болов уу даа. Одооноос харин бага насны адуугаа сайн уях гээд оролдож байна. Миний морьд багаасаа уягддаг ч нас нийлээд давхидаг юм. Бодвол адууныхаа уяаны арга барилыг мэдэрдэг болчихдог юм байлгүй дээ.
-Сэтгэлийн мухарт хадгалагдан сайхан дурсамжаар төөнөж байдаг бахдалт наадмын түүхээсээ хуваалцаач?
-1989 оны аймгийн наадамд шар халтар азаргаа мордуулж, түрүүлнэ гэдэгт нь ч итгэлтэй байлаа. Хүлээгээд сууж байтал удалгүй ганцаараа гараад ирсэн. Тэгэхээр нь тосоод гүйтэл надтай зэрэгцэж хүүхэдтэйгээ шургаж унаад гурваар орчихсон. Тэр наадам яагаад ч юм сэтгэлээс гардаггүй юм.
-Бахдалт наадмын сайхан түүхүүд олон байх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа. Дараа дараагийн уралдаануудад тань амжилт хүсье.

"Тод магнай" сэтгүүл №54