Аймгийн Алдарт уяач Г.Цогт-Эрдэнэ: 40-өөд жилийн дараа анх удаа их насны морь айрагдуулж үзлээ

Сумын Алдарт уяач Гонгорын удмаас хурдан морины уяа сойлго тааруулах уяачид төрсөн нь аймгийн Алдарт уяач Цогт-Эрдэнэ, түүний дүү Цэнгэл нар байлаа. Хүүхэд байхын л хурдны морь унаж өссөн тэрээр бие даан морь уяад 40 шахам жилийн нүүрийг үзэж байгаа гэнэ. Түүний төрсөн дүү өдгөө Орхон аймагт амьдардаг бөгөөд Хөвсгөл аймгийн 70 жилээр ирэхдээ ахдаа нэг даага үлдээгээд явсан нь Түнэлд нэг түрүүлж, аймагт хоёронтоо аман хүзүүдээд байгаа ажээ. Уг даага нь Сүхбаатарын угшилтай бгөөд эцэг нь Цэнгэл Алдартын унаган азарга ажээ. 
Харин Цогт-Эрдэнэ уяачийн хувьд анхны айргаа 1972 онд амсаж уяач хүний баяр бахдалыг мэдэрснээ одоо ч дурсах дуртай. Түнэл сумынхаа наадамд буурал үрээгээ түрүүлгэсэн ч цэрэгт мордсоноор хэсэг завсарлаад авчээ. Голдуу сумандаа л нааддаг ч тэр бүр айраг түрүү алдаад байдаггүй түүний нэртэй олон хурдан хүлгүүд бий. Найз Дамбын Бямбажаргалаасаа нэг ааштай даага авсан нь сумандаа тасралтгүй 13 удаа шөвгөрчээ. Хөвсгөл аймгийн Алдарт уяач Гүржавын унаган адуу болох тус дааганы эцэг нь Бямба гэж аймгийн Алдарт уяач өвгөний хүрэн азарга байсан гэдэг. Цогт-Эрдэнэ уяачид ирж хожмоо азарга тавьсан бөгөөд үр төлүүд нь ч  хийморь далласан хурдан хүлгүүд. Энд сонирхуулахад, төл нь болох хээр азарга нь Бямба-Очир дүүд нь очсоноор бага дөрвөн насандаа айраг түрүү алдаж үзээгүй гэдэг. Мөн Дэлт хээр нэртэй төл нь соёолондоо сумандаа түрүүлж, аймагт 5-аар орж байсан гээд тогтмол сайн давхидаг 10-аад төл гарсан тухай тэрээр сонирхуулсан.  Харин аашит азарга 2010 онд Монголын үндэсний телевизийн “Уран уургач бугуйлчдын тэмцээн”-ий булгиагаар орж  дүрсээ дэлгэцнээ мөнхлөөд авчээ. 2012 оны цагаан сар. Тэрээр нийт 40-аад айраг түрүүн амжилтаараа аймгийн Алдарт уяачийн болзлыг хангаж, аймгийн Алдартуудын нэг болсон юм.
-Алдарт аль насны адууны уяа сойлгыг илүү тааруулаад байх шиг байна вэ?
-Би азарганы уяа тааруулахдаа гайгүй шүү. Энэ 40 шахуу жилийн хугацаанд юу эсэхийг үзэхэв. Зургаан насны морь уяхад их нас ерөөсөө айрагдуулж үзээгүй байж байгаад ноднин анх удаа сумынхаа 60 жилийн ойгоор үзлээ. Залгаад Эрдэнэбулган сумын наадамд айрагдуулж, нэг азарга аман хүзүүлж, хязаалан тавлуулаад ирсэн. Ноднин би 4 шөвөг /айраг/ авсан сайхан жил байлаа.
-Гаднаас адуу авч байна уу?
-Манайхан ноднин, уржнангаас хойш ганц нэг адуунд яваад л байх шиг байна. Миний хувьд ноднин дүүтэйгээ явж Сүхбаатарын Мөнххаан, Түмэнцогтоос 17,18  тооны адуу авчирсан. Авчирсан адуунуудаа өөрөө маллаж байгаа. Тэрнээс  адууны наймаа бол хийхгүй байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Таны уясан болгон хурдан байх болтугай. 

"Тод магнай" сэтгүүл №45