Жина адуу
Тэнгэр аргадан, газар царайчилж амьдардаг нүүдэлчин ахуйт малчин монголчуудын хувьд ган гачиг, цас зуд сөрөхөд бэрх гамшгуудын нэг. 1944 оны хөх бичин жилийн зуд монгол орныг тэр чигт нь нөмөрч тэр жил найман сая 638 мянган мал хорогдсон гэсэн харамсалтай мэдээ бий. Цас зуднаар уруудсан малаа эрж хайх их ажил хаврын уринтай зэрэгцэн өрнөж хаа сайгүй мал сурагласан эрэлчин, ядарч туйлдсан малаа тууж ядсан аянчид элбэгшсэн үе. Дэн өвгөний хөвгүүд Цэрэнбалжир, Дугаржав нар Эрдэнэцагаан дахь отор нүүдлээсээ ангижирч дөнгөж нутагтаа ирээд байхуйд Галшар нутгийн нэгэн эрэлчин адуугаа олоод тууж явах нь таарч тэднийхээр саатан хоногложээ. Аяны хүний тууж яваа гүү, сарваа, үрээнүүд турж эцчихсэн унаа морь нь ч тэднээсээ дээрдэхээргүй болсон байв гэнэ. Нөгөө хүн энэхүү байдлаа учирлан нутаг хүргэх унааны морь өгч оронд нь тууж яваа адуунаас дуртайгаа авах боломжийг санал болгож. Дэн өвгөн ч хөвгүүдтэйгээ ярилцаж байгаад аянчны хүсэлтийг ёсоор болгон унаа морь өгөөд оронд нь хонгор сарваа, хонгор шүдлэн авч үлджээ. Хардэл бэйсийн хошуунаа тэнцсэн хоёр хонгор үрээгээр хожим нь азарга тавьж, нутаг гүүнүүдээ хураалгавал гарсан төл бүр нь хөл хөнгөн, бэлэн давхилтай адуунууд болж байв гэнэ.
Нэгэн үе Халзан сумнаа онцгойлон хурдалж байсан Жина хэмээх бэсрэг угшлын адууны үүссэн түүх ийм бөлгөө. Дэн өвгөний хүү Дугаржав хэзээнээсээ гүйлгээ ухаантай, хүн амьтантай амархан нөхөрлөж хэзээний л яриа хөөрөө үүсгэж, панз үсэргэчихдэг сэргэлэн нэгэн байсан тул нутгийнхан түүнийг Жина Дугаржав хэмээн авгайлна. Аяны хүнээс авч үлдсэн хоёр хонгорын нэг Цэрэнбалжирын Шагай хонгор соёолондоо буюу 1950 онд аймгийнхаа баяр наадамд түрүүлсэн нь өдгөө түүхийн шарласан хуудаснаа тэмдэглэгдэн үлджээ. Тэр цагаас хойш хурдан хонгоруудын удмыг Жина адуу хэмээн нэрийдэх болж, үе дамжин олон хонгор адуу хурдалсан байдаг. Жина угшлын хурдан хонгоруудын нэг “Гал” Моононгийн аймгийнхаа баяр наадамд хоёр түрүүлсэн хонгор азарга юм. Моонон бол Дугаржавын төрсөн дүү бөгөөд түүний нэртэй хонгор азарга Сүхбаатар аймгийн баяр наадамд:
1977 онд-хязаалан-түрүү
1981 онд-азарга-түрүү
Д.Моононгийн хонгор азарга өөрөө хурднаас гадна үр төлүүд нь ч гэсэн хурдалж байсан бөгөөд Галшарын халиун азарганы үр гүүг хонгор азаргатай нийлүүлэн гарсан буурал азарга мөн л хурдан хүлгийн тоонд багтаж байв. Моонон түүний хүү Наранхүү нар хурдан хонгорынхоо удмыг сайжруулан хадгалах бодлогыг барьж Галшар, Босоо, Хүүхэн Шүүлэнгийн хээрийн цустай адуутай нийлүүлэн олон хурдан буян гарган авсан байдаг бөгөөд сүүлийн үед халтарууд нь ихээхэн хурдалж буй юм. Энэхүү угшлын адуугаар Д.Моонон, М.Наранхүү,Ж.Бат-Эрдэнэ нар аймгийн Алдарт уяач цолыг хүртээд буй бөгөөд Дорнод, Сүхбаатар зэрэг аймгуудад үр төлүүд нь хурдалж байна.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна