Аймгийн заан Лхагвасүрэн: Би морь уяж, бөх барилдаад үзчихсэн азтай хүн

-Морь уяна, бөх барилдана. Арай сур харвадаг юм биш биз?
-Би насаараа жолооч хийсэн, Түнэл гаралтай Мөрөн хотгорын хүн байгаа юм. Сур харвахгүй л дээ. 1978 онд Төмөрбулаг сумын 40 жилийн ойгоор хүрэн халзан морьтойгоо очиж, айргийн дөрвөөр давхиулаад, Түнэлийн 50 жилд дахин айрагдуулсан. Гэхдээ бөх хүн морь уяна гэдэг амаргүй юм билээ. Наадамд зодоглохын тулд өөрөө өөрийгөө уяна. Бас хажуугаар морь уяна гэхээр хэцүү санагдсан. Морь уяна гэдэг чинь цаг их авдаг ажил шүү дээ. Гэхдээ монгол эр хүний хувьд 60 наслахдаа морь уяж, бөх барилдаад үзчихсэн азтай хүн гэж өөрийгөө боддог.
-Үндэсний бөхөөр хэзээнээс хичээллэж эхэлсэн бэ?
-Хүүхэд байхаасаа л барилдаж өссөн дөө. Хөдөөгийн хүүхдүүдийн ихэнх нь дээлээ уралцан барилдаж л өсдөг юм шүү дээ. Тэгээд хожмоо цэргээс халагдаж ирээд аймгийн наадамд зодоглосон . Тэр барилдаанд МУ-ын начин Ванчинхорлоо тавын даваанд намайг амлан авч би давж начин цолны болзлыг хангасан. Үнэхээр магнай хагартлаа баярласан даа. Тиймдээ одоо ч санах тоолонд  өөрийн эрхгүй баяр бахдал төрдөг юм. Үүнээс өмнө цэрэгт байхдаа Дарханы наадамд дөрөв давж байсан. Хөвсгөл аймагтаа 1977 оноос хойш таван жил дараалан шөвгөрч, 1986 онд аймгийн заан цолыг хүртсэн. Харин 1998 оноос хойш барилдахаа больсон.
-Улсын наадамд зодоглож байв уу? 
-1973 онд 20 настай жаахан хүү Төрийнхөө их баяр наадамд зодоглож байлаа. Ямар ч байсан хоёр даваатай л буцаж байсан юм. Би чинь үндэсний бөхөөс гадна улсын самбо, жудо бөхийн мастер. Идэрчүүдийн болон залуучуудын улсын аваргад оролцож л явлаа. 1979 онд улсын аваргаас мөнгө, Өвөрхангайд болсон тэмцээнээс хүрэл, Булганд бас хүрэл медаль авч байсан.
-“Өөрийгөө уях” гээд цаг зав муу байлаа гэсэн. Ид барилдаж байх үедээ бэлтгэлээ хэрхэн хийдэг байв?
-Бөх хүн жилийн дөрвөн улиралд байнгын бэлтгэлтэй байж л амжилт гаргана шүү дээ. Өдөр тутмын хийж байгаа биеийн хүчний ажил ч бэлтгэлийн нэг хэлбэр байгаа юм. Одоо ч нас жаахан яваад шүүмжилмээр зүйл их гарах юмаа. Хараад байхнээ одооны хүүхдүүд бэлтгэл муу хийж байнаа. Наадмын өмнөх хэд хоногт л “нүдчихээд” байх шиг харагдах юм. Бас манай аймгийн бөхийн холбоо муу ажиллаж байнаа. Үнэндээ жилдээ улсын баяр, цагаан сараар л барилдаан болдог. Заалны барилдаан тэр бүр явуулахгүй байна. Уг нь зохион байгуулъя гэвэл сайхан бөхийн ордон, сургууль байх юм. Миний залууд голын эрэг дээрх жижигхэн цагаан байшингаас өөр зүйл байсангүй. Уг нь тэмцээн уралдаан олон байх тусмаа л бөхөөр хичээллэж байгаа хүүхдүүд чадваржина л даа.
-Ярилцсанд баярлалаа. 

А.Мөнх