МУ-ын начин А.Хатансайхан: Би барилдаан бүр дээрээ давуулж гуядах гээд байдаг юм

-Таныг нэг жилийн цагаан сарын барилдаанд тав давахдаа бүгдэд нь давуулж гуядах мэхээр учраа бөхөө өвдөг шороодуулсан гэдэг?
-1999 оны цагаан сараар тав, давж наймд үлдэхдээ таван удаа давуулж гуядсан юм. Нэгийн даваанд  аймгийн арслан Жамсран, хоёрт Адьяахүү начин, гуравт Батхуяг начин, дөрөвт том П.Сүхбатыг, тавын даваанд Эрдэнэбат заан нарыг бүгдийг нь давуулж гуядсан юм. Ер нь барилдаан бүр дээрээ давуулж гуядах гээд байдаг юм. Гэхдээ хаяхаасаа унах гээд байдаг нь илүүтэй. Миний азаар тэр өдөр бүгдэд нь л авсан юмдаг. Түүнээс биш давуулж гуядахаар өмнөөс хорьчихдог хүмүүс ч байдаг л даа.
-Улсын цолонд бас энэ мэхээрээ хүрсэн үү. Давуулж гуядах таны дархан мэх мөн үү?
-Улсын цолонд хүрэхдээ давуулж гуядах мэхийг тийм ч дархан сурчихаагүй байсан учраас хутгадаг, морддог, сэрвүүгээс хонгодож суйлдаг байсан. Тэр үед гайгүй хурдтай, мэхний янз бүрийн хувилбартай байлаа л даа. Жин багатай байхдаа суйлж хонгоддог байснаа жаахан жин нэмээд ирэнгүүт суйлах хонгодох хоёроо хийхээ байчихлаа. Цол авснаас хойш миний гуядахдаа арай гайгүй болсон. Энэ мэхээр ганц хоёр хүн хаячихаар дархан мэх шиг болчихоод байгаа юм. Тэрнээс биш худлаа л даа. /инээв/
-Энэ мэхийг Мөнгөн арслан их хийдэг байсан. Харин та хэнээс өвлөж авсан бэ?
-Давуулж гуядахтай адилхан мэхийг самбо жудогоор хичээллэж байхдаа хийхэд нэг сайн болдоггүй, үндэсний бөхөд хийхэд  тохиромжтой юм шиг санагдаад хийх болсон юм л даа. Биений онцлогоор самбо жудод давуулаад шидээ маягаар хийж оноо авдаг байлаа. Тэрийгээ л үндэсний хэлбэрт нь оруулаад давуулж гуядах мэх болгосон. Тэр үед Хоршооллын зааланд Мөнгөн гуайн бэлтгэл дээр нь очоод, “давуулж гуядах гэсэн чинь болохгүй өөрөө уначих гээд байна, яахав ийхэв” гээд асууна. Эрдэнэ-Очир гуайг ч хөлийн цэц хийж байхад нь зөвлөгөө авдаг байсан болохоор сүүлд нь барилдаан үзчихээд тэгж ширвэсэнгүй, тохой дарсангүй гээд зэмлэдэг байсан. Өөрөө ч барилдааныхаа явцад тэр мэхээ баяжуулах гэж, янз бүрийн хувилбараар хийх гэж оролддог юм л даа.
-Давуулж гуядах мэхийг Эрдэнэ-Очир арслан, Г.Өсөхбаяр аварга гээд голдуу чац томтой бөхчүүл хийдэг шүү дээ. Харин та тэднээс нэлээд намхан?
-Тийм шүү. Одоо Г.Өсөхбаяр аварга, Одгэрэл заан, Мөнхжаргал начин нар сайхан хийж байна. Дээхэн үед Мөнгөн арслан дархан гуяддаг, Цэрэнтогтох аварга давуулаад гуядах гэснээ зөрүүлээд сөрөөд хутгадаг барилдаан гаргадаг байлаа. Эндээс хараад байхад давуулж гуядах мэхийг жин ихтэй, өндөр нуруутай хүмүүс хийгээд байх шиг байдаг. Эрдэнэ-Очир гуай, Мөнгөн арслан, Өсөхбаяр аварга, Оргилболд начин гээд дандаа том хүмүүс. Яагаад ч юм би жоохон хэрнээ хийгээд л байна. /инээв/ Самбо жудод иймэрхүү мэх хийдэг байснаа үндэсний бөхөд тохируулаад хийчихсэн байх. Одгэрэл заан баруун, би зүүн гуяддаг. Би баруун барилдах гээд нэг л болдоггүй юм.
-Шуудангаас хийгддэг мэх учраас сүүлийн үеийн барилдааны дүрмэнд тохиромжтой юмаа даа?
-Харин тийм. Сүүлийн үед цаг хэнэх үүднээс барилдааныг шуудагны барьцан дээрээс барилдуулдаг болсон шүү дээ.тиймээс энэ мэх одооны барилдааны дүрмэнд ч их тохироод байгаа юм л даа. Тэгээд ч давуулж гуядах мэхийг өмнөөс нь хорих тусмаа амархан унадаг. Сүүлийн үед залуучууд заалны барилдаанд мэр сэр хийх гээд байдаг болчихсон байна лээ.

Д.Энхтуяа