Арын хангайн арал ихт харцага


Буур хэмээх Н.Жамъян аварга, түүний зээ хүү Далай аварга Г.Өсөхбаяр, арслан Ш.Төмөрбаатар, Д.Мөнх-Эрдэнэ, заан Д.Лувсан /анхны нисгэгч/ Ч.Гочоосүрэн, Д.Хишигдорж, Д.Рагчаа гээд арын хангайгаар овоглосон хүчтэнүүдийн нэг нь МУ-ын харцага Т.Мөнгөнцоож юм. Тэрээр 1979 оны 6-р сарын 11-нд Архангай аймгийн Батцэнгэл суманд төрж, бага насаа Тамирын голын хөвөөнд тоглож өнгөрөөжээ. Долоон хошуу Даншиг наадмын начин Дагва хэмээх шаггүй бөх түүний ээжийн талын хамаатан бөгөөд тодруулбал аймгийн арслан ах Т.Алтаншагай, улсын харцага Т.Мөнгөнцоож хоёрын урдах удмын бөх юм. Тиймдээ ч Т.Мөнгөнцоож үеийн хүүхдүүдтэйгээ дээлээ уран ноцолдож өсчээ. Т.Мөнгөнцоож нь 180 гаруй см өндөр нуруутай, 100 орчим кг жинтэй Батцэнгэлийн биерхэг бөхчүүдийн нэг, үндсэн гол мэх нь хонгодох, мордох бөгөөд барилдааны явцад ямар ч мэхний хувилбар гаргаж чаддаг давуу талтай.
Шавийн эрдэм багшаасаа
1996 онд 17 настайдаа сумынхаа /их бөхчүүдийн өлгий нутаг болсон Батцэнгэл сум/ наадамд зодоглон ам аваад эдүгээгийн аймгийн арслан Оргилсайханд өвдөг шороодон бөхийн ертөнцөд хөл тавьсан юм. Т.Мөнгөнцоож мөн тэр ондоо аймгийнхаа өсвөр үеийн үндэсний бөхийн аварга шалгаруулах барилдаанд 27 даван түрүүлж, улсад оролцох эрхтэй болжээ. 21 аймаг хотын идэрчүүдийн аваргуудтай хүч үзэн эхний аравдугаар байранд орсон тэр үеэс зарим нэгэн хүмүүс “өсөх ирээдүйтэй хүү” хэмээн онцлох болж, Батцэнгэл сумын заан Батбаярын шавь болсон байна. Үндэсний бөхийн цагаан толгой заасан Батбаяр багшийгаа тэрээр ихэд хүндэлж явдаг бөгөөд 1997 онд Улаанбаатар орж ирснээс хойш мөн Батцэнгэл сумын харьяат Монгол улсын харцага, чөлөөт бөхийн ОУХМ, “Алдар” спорт хорооны дасгалжуулагч Б.Жавхлантөгсийн удирдлаган доор хичээллэх болжээ. Түүнийг өнөөдрийн өндөрлөгт хүрэхэд Б.Жавхлантөгс харцагын нөлөө их байсан бөгөөд 2000 онд цэргийн алба хааж байх үедээ улсын баяр наадамд анхлан зодоглож улсын начин Р.Цоггэрэлээр хоёр даваад гурвын даваанд Өвөрхангай аймгийн харьяат улсын начин Н.Түмэннастад өвдөг шороодож байсан. 2001 онд цэргийн наадмаар цэргийн начин цол хүртсэн ч улсын наадамд Увс аймгийн харьяат, аймгийн хүчит арслан Ц.Цэдэндамбаар хоёр давж, гуравт Баянхонгор аймгийн харьяат аймгийн арслан Д.Болдод унасныг бөх сонирхогчид санаж байгаа байх. Т.Мөнгөнцоожийн бяр хүч, барилдааны арга барил 2002 оноос жигд сайжирч эхэлсэн бөгөөд 2002 оны бүх цэргийн наадамд түрүүлэн цэргийн арслан цол хүртсэн бол мөн оны улсын наадмын гурван даваанд улсын начин, “Дүүгүүр” хэмээх М.Болдбаатарыг даваад дөрөвт улсын заан Ч.Бямбадоржид амлагдан түүнд тахимаа өгсөн байна. 2003 онд Т.Мөнгөнцоож мөн гурвын даваанд улсын начин МУГД С.Эрдэнэбатыг давсан боловч дөрөвт Монгол улсын гарьд Б.Гантогтоход өвдөг шороодсон билээ.
Нэг жилд тав түрүүлжээ
Ийнхүү улсынхаа их баяр наадамд хоёр жил дараалан гурав давсан ч дөрвийн даваа халгаатай хэвээр байлаа. Тиймээс ч 2003 онд бэлтгэл сургуулилтаа улам нягтруулж, аймаг, цэргийн цолтой бөхчүүдийн барилдаанд тогтмол оролцсоор 2004 оны наадамтай золгожээ. Тэрээр 2003-2004 онд зохиогдсон аймаг, цэргийн цолтой болон залуу бөхчүүдийн барилдаанд хамгийн олон буюу таван удаа түрүүлсэн нь наадмын өнгийг тодохойлсон явдал байлдаа. Аймаг цэргийн цолтой бөхчүүдийн барилдаанд тогтмол амжилттай барилдаж байсан түүнийг бөх сонирхогчид улсын цолонд хамгийн ойрхон бөх хэмээж, Т.Мөнгөнцоож ч тэрхүү итгэлийг нь алдаагүй юм. Тэрээр энэ наадмын гуравт Өвөрхангай аймгийн харьяат улсын залуу начин Д.Батбаярт амлагдан хүчийг үзэхдээ төвөггүйхэн хонгодоод орхисон ч дөрөвт Монгол улсын харцага Г.Элбэгтэй оноолт таарч барилдан давснаар улсын начин цолны босгод тулан очсон. Жин бяр ихтэй Г.Элбэгтэй барилдахдаа “Хөдөлгөж л барилдъя” хэмээн тооцоолж түүндээ хүрснээ хожим нь дурсан ярьсан байдаг. Тавын даваанд босч ам авсан дөрвөн аварга, гурван гарьд, гурван заан, дөрвөн харцагуудын хэн нь ч түүнийг амлаж аваагүй тул хүч, арал, жингээрээ толгой бөхчүүдийн тоонд ордог залуу начин Д.Азжаргалтай тунаж барилдахаар болжээ. Начин цолны энэ хариуцлагатай даваанд тунаснаа сонсоод “Туналаа гэж дуулаад баярлах ч шиг болсон шүү. Начны даваанд тунана гэдэг нэг бодлын тун бэрх юм шиг мөртлөө даваад гараад ирвэл их сайхан санагдсан. Унасан ч тулаад л унаа биз” гэж бодогдсон хэмээн дурсамж хуваалцсан нь бий. Т.Мөнгөнцоож начин Д.Азжаргалтай өвөл, хаврын заалны барилдаанд гурав таарахдаа хоёрт нь давж, нэгд нь хавируулж унасан учир сайн хавирч цохидог бөхтэй сэнжигнээс барилдаж болохгүй хэмээн тооцоолж золгож барилдахыг хичээсээр барилдааны үндсэн цагаа дуусгасан байна. Тэгээд барьц сонгуулахад Д.Азжаргалын аз таарч Т.Мөнгөнцоожийг сонгосон барьцаараа баглан бариад өргөж гаргаж ирээд тавихдаа хоёр хөл дээр нь тавьчихсан. Ингээд барьц задрахадТ.Мөнгөнцоож барьж сонгох болсон. Ийнхүү аралтай бяртай начингийн барьцнаас тогтож гарсан нь “Энэ удаа тэсчихвэл дараа нь би барьц сонгоно. Тэр үед нэг юм болох байгаа” гэж бодож барилдсаны нь ач гарчээ. Тэгээд өөрийн барьцаа сонгох гэж байх тэрхэн агшинд хөлийн цэцээр ажллаж байсан МУГД, улсын начин Д.Адьяатөмөр “За, чамд маш том боломж олдлоо шүү” гэж хэлжээ. Энэ үг Т.Мөнгөнцоожид бүх л хүч мэх, оюун ухаанаа дайчлан барилдах сэтгэлийн их дэм өгснөөр тэр төрийнхөө есөн хөлт цагаан тугийг тав дахиа тойрсон. Хүчит начин Д.Азжаргалыг давсан Т.Мөнгөнцоож зургаагийн даваанд, мөн энэ наадамд цэргийн арслан цолтой барилдан тав даваад байсан улсын заан Р.Даваанямын хүү Д.Лхагвадоржтой тунаж давснаар улсын харцага хэмээх эрхэм цолны эзэн болж чадсан билээ. Долоогийн даваанд улсын гарьд Д.Сумьяабазарт амлагдан зоригтой сайхан барилдсан ч улсынхаа баяр наадамд гурвантаа үзүүрлэсэн түүний асар их бяр хүчийг тогтоож чадаагүй ч үнэнхүү өсөх ирээдүйтэй сайн бөх болохоо харуулж чадсан нь өдгөө түүхийн шаргал хуудсанд үлдсэн байх ажээ.
Ш.Гоохүү
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Даваа, 16:25 минут ММСУХ-ны 30 жилийн ой, "Их хурд-10" уралдаанд эхни…
-
8-р сарын 05 -нд Сүүт гүүний унагыг шүтсү...
-
8-р сарын 04 -нд Зүүн бүсийн сонгомол бага ангилалд Ц.Мягмардоржийн…
-
8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Х.Нурлаты…
-
8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Э.Бямбасү…
-
7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Д.Ариуннарангийн хээр хязаалан түрүүл…
-
7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд М.Адъяабаатарын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
7-р сарын 30 -нд Зүүн бүсэд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зээрд түрүүлжээ
-
7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Б.Отгонсэлэнгийн хээр морь түрүүлжээ
-
7-р сарын 30 -нд Баруун бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Т.Цэенд…
-
7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Г.Пүрэвсүрэнгийн хүрэн халзан даага түр…
-
7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд С.Хүдэрчулууны зээрд соёолон түрүүлжээ
-
7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн халтар морь түрүүлл…
-
7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Баярмагнайн бор соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд О.Баатарын хонгор соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн Гоё хээр азарга түр…
-
7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Тогтохын хүрэн халзан азарга түрүүл…
-
7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Б.Саянсанаагийн халиун азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Л.Нямба…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд А.Ариунболдын зээрд даага түрүү магна…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд эхний 1…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Б.Дагвабазарын хээр хязаалан түрүүллэ…
-
7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Б.Баярхүүгийн зээрд шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Батдоржийн Ганбаярын хээр халзан шүдл…
-
7-р сарын 28 -нд Увс аймагт болсон баруун бүсийн уралдаануудад түрү…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн шүдлэн насны морьд гарааны зурхай ру…
-
7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Ж.Батзоригийн хар хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 28 -нд Дорнод аймагт болсон "Зүүн бүсийн хурд" уралдаануу…
-
7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд 113 хязаалан бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 27 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач Д.…
-
7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд Б.Гөлөгсайханы бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 27 -нд Хөдөлмөрийн баатар Б.Далай нутагтаа "Цэнхэр тэнгэ…
-
7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 121 соёолон мордож, Н.Мөнхийн бор ха…
-
7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 147 хязаалан мордож, Г.Хишигбатын хэ…
-
7-р сарын 26 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдаанд эхний 10-т ху…
-
7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд М.Мөнхбатын хул морь түрүүллээ
-
7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Н.Мөнхзоригийн хээр азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол бага…
-
7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дунд…
-
7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дээд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна