Аймгийн Алдарт уяач П.Энхбаяр: 13 настай морь уяж шөвгөрүүлээд сонинд гарч байлаа


Хоймор нутгийн эрдэмт уяачдын яриаг энэ удаад Алаг-Эрдэнэ сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач П.Энхбаяр үргэлжлүүлж байна.
-Удамт уяач сайхан хаваржиж байна уу? Өвөг дээдсийнхээ тухай яриагаа эхэлье?
- Би чинь гурав дахь үеийн уяач байгаа юм. Миний аав Пүрэвсүрэн, өвөг эцэг Дарваа нар адууны хийморт сүсэглэсэн уяачид явлаа. Одоо дүү Эрдэнэбаяр, хүргэн хоёр маань морь уядаг. Эрдэнэбаяр дүү маань эмнэг хангал сургалтын спортын мастер цолтой.
Аав маань сумандаа голдуу нааддагсан. Аймагт цөөн явсан хоосон ирж байгаагүй. Аймгийн 50, 60 жилийн ойгоор уясан морьдоо айрагдуулж байлаа. Аавын хар зүсмийн их морь сумандаа олон удаа түрүүлж, аймгийн наадамд айргийн 3-аар давхиж байсан хурдан буян байсан. Тухайн үед одоо шиг алдар цол өгнө гэж байсангүй дээ. Хэрвээ өгдөг байсан бол хоосон үлдэхгүй л байсан байх шүү. Ёстой л хурдан морины төлөө сэтгэл зүрхээ зориулсан хүн байж гэж бодогддог юм. 1980 хэдэн онд чинь нутгийнхаа адууны үүлдэр угсааг сайжруулна гээд гаднаас их ч адуу авчирсан. Адууны наймаа ч сайн хийдэг байлаа. Одоо энэ Бүрэнтогтох, Түнэл, Арбулаг талаас жороо морь, хурдан угшлын адуу их ч цуглуулсан. Би ухаан орохын л адууны захад өслөө. Багадаа аавынхаа уясан морьдыг унаж уралдана. 1987 онд гурван насны морь унаж түрүүлгэчихээд үнэхээр их баярлаж билээ. Хүүхэд насны хамгийн жаргалтай мөчүүдийн нэг болохоор санах тоолонд сэтгэлд дулаан бас таатай мэдрэмжийг төрүүлдэг юм. Гурван жил хэртэй хурдны морь унасан. Би 2 хүүтэй. Хөвгүүд маань аавыгаа дагаад морины ажилд тусална. Бага нь уясан морьдыг маань унана. Удам залган аль нэг нь уяач болох болов уу гэж бодож байна.
-Хэзээнээс бие даан морь уях болсон бэ?
-1989 онд аав маань бурхан болж өөрөө бие даан уяхаас өөр аргагүй болсон л доо. Тэгэхэд чи чинь 11 настай л байлаа. Энэ ардын ухаан гэдэг чинь агуу юм шүү. Ном дэвтэр дэлгээд бичиж цээжлэхгүй атал амьдрал өөрөө ч анзаараагүй байтал зөндөө юм сургачихсан байна гээч. Ааваасаа уяаны талаар их юм сурсан. 13 настайдаа анх алаг азаргаа уяж, айрагдуулаад их урам орсон. Тэр чинь 1991 он байгаа юм. Миний алаг азарга чинь аймгийнхаа баяр наадамд гурав түрүүлсэн хурдан амьтан. Түүнээс зургаа, долоон жилийн дараа хоёр удаа түрүүлсэн. Ерээд оны дундуур сумандаа завсаргүй таван удаа түрүүлж байсан. Гэхдээ одоо хөгширсөн болохоор уяхгүй байгаа.
-Тэр жилийн наадам мэдээж хамгийн сайхан дурсамжийг үлдээсэн байх даа?
-Тэгэлгүй яахав. Өөрөө морио уяж, дүүгээрээ унуулж байгаа юм. Уг нь түрүүлсэн ч тэгэхэд морь будлиад айргийн гурваар тооцсон юм. Түрүүлсэн ч айргаар тооцсонд бяцхан гоморхож байсан ч би дотроо түрүүлсэн л гэж бодож явдаг. Тэр үедээ сонин дээр хүртэл гарч байлаа. 13 настай жаахан хүү морь уяад шөвгөрүүллээ гэж. Морио цоллуулаад зогсож байхдаа өөрийгөө ихээ том эр болсон шиг санаж байж билээ.
-Алаг азарга таны унаган адуу юу?
-Хэнтий угшилтай адуу. 1940-н хэдэн онд манай нутгийн ах дүү Нацаг, Зана Хэнтий нутгаас нэлээд адуу авчирсан тухай дуулаа л биз дээ. Тэрний төлүүд тарганы Намжаа гэж хүний “Таван хээр” нэртэй таван азарга манай Алаг-Эрдэнэд алдартай. Тэдний л угшилтай адуу байгаа юм. Одоо алаг азарганы маань ганц хоёр төлүүд аймагт айрагдаад л байна. Алаг үрээ маань аймгийн баяр наадамд соёолондоо айрагдаж байсан. Сумандаа олон удаа айрагдаж, түрүүлсэн. Би холдоо 1997 онд Эрдэнэтийн бүсийн наадам, батлан хамгаалах ойгоор очиж уралдаж байлаа. Ер нь голдуу сумандаа, унаган адуугаараа л наадаж байна. Гэхдээ адууныхаа цусыг сэлбэх цаг болсон байна. Сүхбаатар, Дорнод, Хэнтийгээс адуу авчрах бодолтой байна. Адуундаа Хэнтий угшилтай Алаг-Эрдэнийн азарга тавилаа. Нутгийнхаа хүмүүсийн авчирсан адуунаас Сүхбаатарын Түмэнцогт, Дундговийн азарган үрээ, даага авлаа. Ер нь манай Алаг-Эрдэнийнхэн ноднин, уржнангаас адуу цуглуулж эхлээд байна.
-Түүнээс хойш айраг түрүү хичнээн болсон байна вэ?
-Бие даан морь уяж эхэлснээс арваад жилийн дараа аймгийн Алдарт уяач цолыг хүртсэн. Одоогоор аймаг, сум нийлээд 14 түрүү, 8-9 айрагтай болоод байна.
-Аав тань жороо морины наймаа хийж цуглуулдаг байсан гэлээ. Та бас сонирхдог уу?
-Сонирхолгүй яахав. 1990 хэдэн онд манайх аавын цуглуулсан жороо морьд олонтой л байлаа. Жороо морьдын тэмцээн уралдаанд ч оролцдог байсан. Харамсалтай нь одоо тасраад байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Таныг адууны босоо цагаан хийморь өнөд ивээж байг.
А.Мөнх
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Даваа, 16:25 минут ММСУХ-ны 30 жилийн ой, "Их хурд-10" уралдаанд эхни…
-
8-р сарын 05 -нд Сүүт гүүний унагыг шүтсү...
-
8-р сарын 04 -нд Зүүн бүсийн сонгомол бага ангилалд Ц.Мягмардоржийн…
-
8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Х.Нурлаты…
-
8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Э.Бямбасү…
-
7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Д.Ариуннарангийн хээр хязаалан түрүүл…
-
7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд М.Адъяабаатарын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
7-р сарын 30 -нд Зүүн бүсэд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зээрд түрүүлжээ
-
7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Б.Отгонсэлэнгийн хээр морь түрүүлжээ
-
7-р сарын 30 -нд Баруун бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Т.Цэенд…
-
7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Г.Пүрэвсүрэнгийн хүрэн халзан даага түр…
-
7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд С.Хүдэрчулууны зээрд соёолон түрүүлжээ
-
7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн халтар морь түрүүлл…
-
7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Баярмагнайн бор соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд О.Баатарын хонгор соёолон түрүүллээ
-
7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн Гоё хээр азарга түр…
-
7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Тогтохын хүрэн халзан азарга түрүүл…
-
7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Б.Саянсанаагийн халиун азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Л.Нямба…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд А.Ариунболдын зээрд даага түрүү магна…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд эхний 1…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Б.Дагвабазарын хээр хязаалан түрүүллэ…
-
7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Б.Баярхүүгийн зээрд шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Батдоржийн Ганбаярын хээр халзан шүдл…
-
7-р сарын 28 -нд Увс аймагт болсон баруун бүсийн уралдаануудад түрү…
-
7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн шүдлэн насны морьд гарааны зурхай ру…
-
7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Ж.Батзоригийн хар хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 28 -нд Дорнод аймагт болсон "Зүүн бүсийн хурд" уралдаануу…
-
7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд 113 хязаалан бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 27 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач Д.…
-
7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд Б.Гөлөгсайханы бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 27 -нд Хөдөлмөрийн баатар Б.Далай нутагтаа "Цэнхэр тэнгэ…
-
7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 121 соёолон мордож, Н.Мөнхийн бор ха…
-
7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 147 хязаалан мордож, Г.Хишигбатын хэ…
-
7-р сарын 26 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдаанд эхний 10-т ху…
-
7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд М.Мөнхбатын хул морь түрүүллээ
-
7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Н.Мөнхзоригийн хээр азарга түрүүллээ
-
7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол бага…
-
7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дунд…
-
7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дээд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна