Монгол төрийн наадамд үе дамжин хурдалсан хүлгүүд

Хардал жанжин бэйс М.Пүрэвжавын Идэр хээр азарга даагандаа томоохон таван наадамд түрүүлсэн амжилтаараа Монголын хурдан морины түүхэнд нэг жил хамгийн олон түрүүлсэн хүлгээр нэрлэгддэг. Харин төрийн наадамд удам дамжин хурдалсан хурдан хүлгүүдэд улс бүс, их хурдаас 12 түрүү, таван айраг хүртсэн  Тод манлай уяач Э.Эрдэнэчулууны ах дүү шаргууд нэгдүгээрт нэрлэгдэх нь дамжиггүй. Удаад нь улсын наадмаас 7 түрүү, 7 айраг хүртсэн эцэг хүү азаргууд болох Санжаабүүрэгийн цавьдар /улсын наадамд гурав түрүүлж, дөрөв айрагдсан/, Шийтэрийн зээрд /улсын наадамд дөрөв түрүүлж, гурав айрагдсан/ нэрлэгдэж, гутгаарт нь улс, бүсийн наадмаас  2 түрүү, 6 айраг хүртсэн  Манлай уяач Д.Сундуйн хүрэн азарга түүний дөрвөн үеийн төлүүд бичигдэх бизээ.
Мөн тойруулга гаралтай Салхин /1977/, түүний төл Алтангадас /1980/, Сарт зэрэг азаргууд /1990/ төрийн наадамд удам дамжин хурдалсан хүлгэдэд зүй ёсоор нэрлэгдэнэ.
Энэ мэтчилэн моринд сонирхолтой эрхэм уншигч та бүхэнд монгол адууны хамгийн хамгийнаас товчхон сонирхуулбал: 1999 онд Сүлд дуудлагатай ухаа морь 162 см өндрийн саадан дээгүүр харайж төрөлдөө дээд амжилт тогтоосон байх юм. Харин монголын хурдан морины түүхэн дэх хамгийн үнэтэй адуугаар 80 лан алтаар арилжаалагдсан Галшарын Догмидын  нүцгэн зээрд нэрлэгддэг. Хамгийн сонирхолтой түүхтэй адуугаар төрийн наадамд хоёр түрүүлсэн Д.Түвдэн Манлайн алаг шалгарсан байх юм. Өөрөөр хэлбэл тэрэгний морь төрийн наадмын түрүү болсныг морь сонирхогчид ийнхүү онцолсон биз.
Монголын хурдан морины түүхэн дэх сэтгэл эмзэглүүлсэн эмгэнэлт явдлуудын нэгдүгээрт Х.Сүрэнхорын босоо хээрийн харамсалтай үхлийг оруулсан байх юм. Нээрэн ч төрийн наадмын түрүү магнай болсныхоо маргааш машинд мөргүүлж эндсэн буянт хүлгийн харуусалтай түүх одоо ч сэтгэл эмзэглүүлдэг. Харин харамсалтай  хэр нь бахадмаар төгсгөлүүдийн нэгэнд нутгаадаа гүйж яваад Гомбожав гэгчийн гадаа босоогоороо тэнгэрт хальсан Буган халиуныг тооцдог аж.
 Мөн хамгийн жүжиглэх авьяастай адуугаар циркийн Туул нэрт морь, хамгийн олон сумтай тулгарсан адуугаар Дандар баатрын алаг/тулалдааны үеэр дөрвөн ч удаа шархдаж байсан гэдэг/ нэрлэгддэг гэсэн шүү.