Улсын гарьд Д.Рагчаа: Хүч бололцоогоо дайчлан барилдсан ч залуу хүнийг дийлсэнгүй

Их Монгол Улс байг­уу­лаг­дсаны 806, Ардын хувьсгалын 91 жилийн баяр наадамд амжилт­тай барилдаж үзүүр­лэсэн Ар­хан­гай аймгийн Булган сумын харьяат “Бөх билэгт” дэвжээ, “Макс” группын бөх Монгол Улсын гарьд Дамбийн Рагчаатай ярилцлаа.

-Таныг Монгол Ул­сын заан байтугай цо­лонд хүрэх бөх хэмээн ахмад бөхчүүд, бөх со­нирхогчид үнэлдэг бай­сан. Үүнийг баталж цо­лоо ахиулсанд баяр хүргэе?

-Баярлалаа, наадам­чин олныхоо итгэлийг эвд­чихгүйг л хичээж, аль болох сайхан барилда­хыг эрмэлздэг. Олны хайр хүндэтгэлийг хүлээж, итгэлийг нь дааж явна гэдэг маш том үүрэг ха­риуцлага юм байна гэд­гийг миний бие өнөөдөр урьд урьдынхаасаа ч илүү­тэй мэдэрч байна.

-Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд амжилт гаргасан бөхчүүдээ хү­лээн авч цол хэргэм гардууллаа. Өөрийн тань хувьд өнгөрсөн жил дэд хурандаа бол­сон. Өнөө жил цол нэм­сэн үү?

-Тийм ээ, өнгөрсөн  жил дэд хурандаа бол­сон. Би чинь хоёр жилийн өмнө Цагдаагийн акаде­мийг эрхзүйч мэргэжлээр төгссөн шүү дээ. Одоо нийслэлийн хөдөлгөөнт эргүүлийн газар бэлтгэл офицероор ажиллаж байна даа.

-Багадаа хэр ноцолддог байв. “Их шавь” дээд сургуульд суралцсан бил үү?

-Эрэгтэй хүүхэд болгон л багаасаа ноцолдож өсдөг. Би энэ жишгийг тойроогүй. Ми­ний хувьд Архангай нут­гийн­хаа Буян багшаар удир­дуул­сан бөхийн дугуйланд хүүхэд байхаасаа хичээллэсэн. Тэ­гээд хүүхдийн барилдаанд үзүүр­лэж, мөнгөн медаль хүртсэн. Энэ үеэс л бөхөд хорхойсч эхэлсэн дээ. Оюу­тан болоод дархан аварга Ж.Мөнхбат аваргын үүсгэн байгуулсан “Их шавь” дээд сургуульд суралцсан. Сур­гууль маань надад их зүйл өгсөн буянтай сайхан газар. Энд миний бие олон сайхан хүнтэй учирсан даа. Ханьтайгаа ч бас учирсан шүү. Намайг чинь Монгол Улсын дархан аварга, хөдөл­мөрийн баатар Дашдоржийн Цэрэн­тогтохын хүргэн гэдгийг хүмүүс мэдэх байх аа. Гэргийг маань Урансүрэн гэдэг. Бид “Их шавь” сургуулийн нэг ангийн хүүхдүүд.

-Анх хэдэн оноос тө­рийн­хөө их баяр наа­дамд барилдаж эхэлсэн бэ?

-Төрийнхөө их баяр наа­дамд 1998 оноос хойш 14 дэх жилдээ барилдаж байна. 2001 онд улсын цолонд хүрч байлаа. Хориод жил хөлс хүчээ гарган хөдөл­мөр­лөс­ний үр шим гар­сан. Их Мон­гол Улс байгуулагдсаны 806 жил, ардын хувьсгалын 91 жилийн ойн үндэсний их баяр наадмаар Монгол Улсын гарьд хэмээх эрхэм хүндтэй цол хүртсэндээ их баяртай байна. Бэлтгэлээ сайхан базаасны хүчинд цол ахисан. Олон жил ноцолдсоны үр шим гарсан.

-Та Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жи­лийн ойгоор буюу 2006 онд заан цол хүртсэн. Үүнээс хойш зургаан жилийн дараа Монгол Улсын гарьд цо­лонд хүр­лээ шүү дээ?

-Тийм ээ, багагүй хугацаа өнгөрчихөж. Ер нь үндэсний бөх бол спортын хүнд төрөлд  орно. Тэсвэр тэвчээр шал­гасан, маш их хөдөл­мөр­лөхийг шаарддаг спорт. Тэ­гээд ч жингийн асар их ял­гаа­тай байдаг болохоор хүчтэнүү­дийн чанар чансааг жинхэнэ ёсоор нь сорьдог.

-Түрүү үзүүр булаа­цалд­сан мөчөө эргэн санавал?

-Монгол Улсын дархан аварга Д.Цэрэнтогтох, дархан аварга Ж.Мөнхбат, даян авар­га Г.Өсөхбаяр зэрэг бөх­чүүд зөвлөгөө, зөвлөмж өг­сөн. Байгаа бүхий л  нөөц бололцоогоо гаргаж барилд­сан. Би ер нь хэнтэй ч сайхан барилдчихъя л гэж боддог.  Үнэхээр хүчтэй, сайхан за­луу­тай үзүүр түрүү булаа­цалд­сан. Гэвч дийлсэнүй. Үзүүр түрүүнд үлдэж, наа­дам­чин олноо баяр­луулсандаа сэтгэл таатай бай­на.

-Та өнөө жил наадмын бэлтгэлээ хаана хийсэн вэ?

-Цагаан хөтөлд “Монгол номадик” гээд жуулчны баа­зад базаасан. Хадам аав, дархан аварга Цэрэн­тог­то­хоор удирдуулж, улсын заан Б.Сайнбаяр, улсын начин До.Ганбат зэрэг хэдэн залуус­тай хамт бэлтгэлд гар­сан. Энэ жилийн хувьд бэлт­гэл хийхэд цаг агаар сэрүүхэн, бороо хуртай, ер нь л таатай сайхан байлаа. Наадмын бэлтгэлээ 25 хоногийн дотор хийсэн. Бэлтгэл ерөнхийдөө хангагдсан байсан.

-Барилдахын өмнө сэт­гэлзүйгээ хэрхэн бэлт­гэ­дэг вэ?

-Олон жил барилдаад ирэ­хээр сандрал догдлол гайгүй болчихдог юм байна. Одоо бол барилдахын өмнө санд­рахаа бараг больсон. Сэтгэлээ төвлөрүүлж, мэддэг чаддаг бүхнээ гаргаж, наа­дам­чин олноо баярлуулсан сай­хан барилдаан үзүү­лэ­хийг л эрмэлздэг. Энэ жил үзүүр түрүүнд барилдахдаа ч гэсэн ийм л бодолтой гарсан.

-Сүүлийн жилүүдэд са­наанд оромгүй барил­даа­нууд гардаг болсон. Сая л гэхэд монгол үн­дэс­ний бөхийн түүхэнд анх удаа аймгийн цол­той бөх түрүүл­лээ. Мон­гол бөхийн нэгэн үе га­раад ирлээ гээд байгаа. Үүнд та ямар бодолтой бай­гаа вэ?

-Хаа сайгүй л соёл бо­ловс­­рол, хөгжлийн асуудал яригдах боллоо. Монголчууд дэлхий нийтийн хөгжлөөс хоцроод байх онцын бэрх­шээлгүй болсон гэж хэлж болно. Үүнийг дагаад монгол үндэсний бөх маань ч өдрөөс өдөрт хөгжиж байна. Бөхчүүд ч боловсрол, мэдлэгийг чу­хал­чилдаг болсон. Их хуралд ч тэр, ер нь Монголын оюун санааны амьдралд бөхчүүд түрэн орж ирж байна. Нэг мэхэнд дахин дахин унадаг бөх гэж одоо байхгүй. Тий­мээс “дархан мэх”, “босоо аварга” гэх мэт  ойлголтууд  үндсэндээ нуран унаж байх шиг.

-Таныг монгол бөхийн энэ цагийн хүчтэ­нүү­дийн өнгийг тодорхойлж яваа бөхчүүдийн нэг гэ­хэд мар­гах хүн гарахгүй л байх?

-Яахав бөхийн буянаар түмэн олныхоо хайр хүндэт­гэлийг хүлээгээд сайхан л байна. Хамгийн гол нь тэд­нийхээ итгэлийг хөсөр­дүү­лэхгүй л байх хэрэгтэй. Мон­гол үндэсний бөхийнхөө дэг жаяг, хэв намба, ёс уламжлал гээд олон сайхан зүйлийг шороотой хутгачихгүй л юм­сан гэж хүсэж явна. Өмсгөл соёлоосоо эхлээд монгол үндэсний бөхөд маань авах юм маш их. Он цагийн шал­гуурыг гэтлээд өнөөг хүрсэн юм чинь арга ч үгүй байх.

-Одоо хоёр гурван ч дан­шиг наадам байгаа. Тэд­гээрт очиж барилдах уу, эс­вэл амрах уу?

-Өө яахав, тэгээд амралт ачаал­лаа зохицуулаад, барил­­даад явна даа. Энд тэндхийн даншиг наад­муу­дад очиж ноцолдохыг бодно.

-Хүчтэний өлгий хангай нутаг­таа очно биз дээ?

-Нутаг орноороо очилгүй яахав. Нутгийн ард түмэн маань харж байгаа байх. Түүнээс дутахгүй төрж өссөн нутаг ус, энгэр бэлд нь тоглож торнисон уул хайрхад маань нутгийн хүүгээ хүлээж байгаа биз. Хүрээд очиход нутаг ус, хүн зон маань өндөлзөөд л тосдог юм.

-Та удам залгах хүүтэй хүн. Ер нь ингэхэд хүүгээ бөх болоосой гэж хүс­дэг үү?

-Бөх хүн бүр л тэгж хүсдэг байлгүй дээ. Хүү маань одоо арван хэд л хүрч байна. Мэ­дээж бөхчүүдийн дунд өсөж хүмүүжсэн юм чинь монгол  үндэсний бөхдөө элэгтэй байх нь мэдээж.

-Архангай аймгийн нут­гийн зөвлөлөөс танд шаг­­нал урамшуулал өг­сөн гэсэн. Шагналын хур бууж байна уу?

-Архангай аймгийн нут­гийн зөвлөлийнхөн маань автомашин бэлэглэсэн. Хууль зүйн сайд хоёр өрөө байр өгсөн.  Харин баяр наадмын комисс мөнгөн урам­шуулал гардуулж баяр хүргэсэн.  Ер нь намайг дэмж­дэг, монгол үндэсний бөхдөө хайртай хүн бүр надад талар­хал илэрхийлсэн. Тэдний маань чин сэтгэлийн мэнд­чилгээ ч том шагнал болдог.

-Цаашид олон жил сайхан барилдаарай. Хүс­сэн зорьсондоо хүрээрэй.

-Баярлалаа, ерөөл бат орших болтугай. Бөхөд хайр­тай монгол түмнийхээ итгэ­лийг дааж, цаашид улам сайн барилдахыг хичээнэ. Намайг дэмжиж сэтгэл зүрхээрээ хамт байсан монгол түмэндээ, нутгийн зон олондоо, салбар бай­гуул­лагынхаа хамт олонд та­ларх­санаа илэрхийлье. Тэр дундаа Цагдаагийн байгуул­­лагынхандаа танай сониноор дамжуулан мэнд хүргэж, ажлын амжилт хүсье.
Эх сурвалж www.undesniibukh.mn